AZƏRBAYCAN
RESPUBLİKASI ADINDAN
Azərbaycan
Respublikası
Konstitusiya
Məhkəməsi Plenumunun
Q Ə R A R I
A.Mahmudovanın
şikayəti üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Mülki Kollegiyasının 4
mart 2019-cu il tarixli qərarının Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına
və qanunlarına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair
15 oktyabr 2019-cu il
Bakı
şəhəri
Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu Fərhad Abdullayev (sədr), Sona
Salmanova, Südabə Həsənova, Rövşən İsmayılov, Ceyhun Qaracayev, Rafael Qvaladze
(məruzəçi-hakim), Mahir Muradov, İsa Nəcəfov və Kamran Şəfiyevdən ibarət
tərkibdə,
məhkəmə
katibi Fəraid Əliyevin,
ərizəçi
Amirə Mahmudova və vəkili Nəriman Alməmmədovun
iştirakı ilə,
Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin V hissəsinə müvafiq olaraq
konstitusiya məhkəmə icraatı qaydasında açıq məhkəmə iclasında A.Mahmudovanın
şikayəti üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Mülki Kollegiyasının 4
mart 2019-cu il tarixli qərarının Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına
və qanunlarına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair konstitusiya işinə baxdı.
İş üzrə hakim R.Qvaladzenin məruzəsini, ərizəçinin və vəkilinin çıxışlarını dinləyib, iş materiallarını araşdırıb müzakirə edərək, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu
M Ü Ə Y Y Ə N E T D İ:
Amirə Mahmudova
cavabdehlər “Texnikabank” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti (bundan sonra – “Texnikabank”
ASC), Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı (bundan sonra – Mərkəzi Bank) və
Anar Ənzəlova qarşı 17 aprel 2009, 29 aprel 2010 və 3 avqust 2010-cu il tarixli
sonrakı ipoteka müqavilələrinin etibarsız hesab edilməsi tələbinə dair iddia ərizəsi
ilə məhkəməyə müraciət etmişdir.
A.Mahmudova iddiasını
onunla əsaslandırmışdır ki, həyat yoldaşı A.Ənzəlov 15 yanvar 2009-cu il
tarixli çıxarışa əsasən mülkiyyətçisi olduğu 0,55505 ha torpaq sahəsində yerləşən
ümumi sahəsi 5140,3 kv.m olan əmlak kopmleksini Mərkəzi Bank ilə “Texnika Bank”
ASC arasında imzalanmış 23 avqust 2007-ci il tarixli uzun müddətli kredit
müqaviləsi üzrə öhdəliklərin icrasının təminatı olaraq bağlanmış 17 aprel 2009,
29 aprel 2010 və 3 avqust 2010-cu il tarixli sonrakı ipoteka müqavilələri ilə
yüklü etmişdir. Həmin əmlak kompleksi A.Ənzəlov ilə birgə nikahda olduğu dövrdə
əldə edilməsinə və ümumi birgə mülkiyyətlərində olmasına baxmayaraq onun xəbəri
və razılığı olmadan ipoteka ilə yüklü edilmiş və bu zaman Azərbaycan
Respublikası Ailə Məcəlləsinin (bundan sonra – Aliə Məcəlləsi) 32-ci, Azərbaycan
Respublikası Mülki Məcəlləsinin (bundan sonra – Mülki Məcəllə) 157 və 339.1-ci
maddələrinin tələbləri pozulmuşdur.
Bakı şəhəri Nəsimi Rayon Məhkəməsinin 17 avqust
2016-cı il tarixli qətnaməsi ilə A.Mahmudovanın iddiası təmin edilmiş, cavabdehlər
“Texnikabank” ASC, Mərkəzi Bank və A.Ənzəlov arasında bağlanmış sonrakı ipoteka
müqavilələri etibarsız hesab edilmişdir.
Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin Mülki Kollegiyasının
2 dekabr 2016-cı il tarixli qətnaməsi ilə cavabdeh “Texnikabank” ASC-nin ləğvedicisi
Əmanətlərin Sığortalanması Fondu tərəfindən verilmiş apellyasiya şikayəti təmin
edilməmiş, birinci instansiya məhkəməsinin qətnaməsi dəyişdirilmədən
saxlanılmışdır.
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Mülki
Kollegiyasının (bundan sonra – Ali Məhkəmənin Mülki Kollegiyası) 29 iyun 2017-ci
il tarixli qərarı ilə cavabdeh “Texnikabank” ASC-nin ləğvedicisi Əmanətlərin
Sığortalanması Fondu tərəfindən verilmiş kassasiya şikayəti qismən təmin edilərək
apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qətnaməsi ləğv edilmiş, iş yeni apellyasiya
baxışına göndərilmişdir.
Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin Mülki Kollegiyasının
15 noyabr 2017-ci il tarixli qətnaməsi ilə cavabdeh “Texnikabank” ASC-nin ləğvedicisi
Əmanətlərin Sığortalanması Fondunun apellyasiya şikayəti təmin edilməyərək
birinci instansiya məhkəməsinin qətnaməsi dəyişdirilmədən saxlanılmışdır.
Ali Məhkəmənin Mülki Kollegiyasının 13 aprel 2018-ci
il tarixli qərarı ilə apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qətnaməsi ləğv
edilmiş, iş yenidən baxılması üçün həmin məhkəməyə göndərilmişdir.
Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin Mülki Kollegiyasının
11 sentyabr 2018-ci il tarixli qətnaməsi ilə cavabdeh “Texnikabank” ASC-nin ləğvedicisi
Əmanətlərin Sığortalanması Fondunun apellyasiya şikayəti təmin edilməyərək birinci
instansiya məhkəməsinin qətnaməsi dəyişdirilmədən saxlanılmışdır.
Ali Məhkəmənin Mülki Kollegiyasının 4 mart 2019-cu
il tarixli qərarı ilə apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qətnaməsi ləğv
edilmiş, iş üzrə yeni qərar qəbul edilmişdir. İddiaçı A.Mahmudovanın cavabdehlər
“Texnikabank” ASC, Mərkəzi Bank və A.Ənzəlova qarşı sonrakı ipoteka müqavilələrinin
etibarsız hesab edilməsi tələbinə dair iddiası rədd edilmişdir.
A.Mahmudova Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə (bundan sonra – Konstitusiya
Məhkəməsi) şikayətlə müraciət edərək Ali Məhkəmənin Mülki Kollegiyasının 4
mart 2019-cu il tarixli qərarının Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasına (bundan sonra – Konstitusiya) və qanunlarına uyğunluğunun
yoxlanılmasını xahiş etmişdir.
A.Mahmudova şikayətini
onunla əsaslandırmışdır ki, kassasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən Mülki Məcəllənin
354.2-ci
maddəsi və Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin (bundan sonra
– Mülki Prosessual Məcəllə) 416, 417.1.4 və 417.2-ci maddələri düzgün tətbiq
edilməmiş, bununla da onun Konstitusiyanın 29-cu maddəsinin I hissəsində və
60-cı maddəsinin I hissəsində təsbit olunmuş mülkiyyət və məhkəmə müdafiəsi
hüquqları pozulmuşdur.
Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu A.Mahmudovanın şikayəti ilə bağlı aşağıdakıların qeyd edilməsini zəruri
hesab edir.
Konstitusiyanın
13 və 29-cu maddələrinin tələblərinə görə, Azərbaycan Respublikasında mülkiyyət
toxunulmazdır və dövlət tərəfindən müdafiə olunur. Hər kəsin mülkiyyət hüququ
vardır. Mülkiyyətin heç bir növünə üstünlük verilmir. Mülkiyyət hüququ, o
cümlədən xüsusi mülkiyyət hüququ qanunla qorunur. Mülkiyyət hüququ
mülkiyyətçinin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə əmlaka sahib olmaq,
əmlakdan istifadə etmək və onun barəsində sərəncam vermək hüquqlarından
ibarətdir. Heç kəs məhkəmənin qərarı olmadan mülkiyyətindən məhrum edilə bilməz.
Ayrılmaz
və bölünməz əsas insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarından biri kimi bu hüquqa
verilən təminat da mülki-hüquq münasibətləri iştirakçılarına onu hüquqi
bərabərlik, mülkiyyətin toxunulmazlığı prinsiplərinə uyğun əmlak müstəqilliyi,
iradə azadlığı şəraitində həyata keçirmək imkanının yaradılmasını, pozulduğu
təqdirdə isə məhkəmədə müdafiəsini nəzərdə tutur (Konstitusiya Məhkəməsi
Plenumunun K.Qəribovanın şikayəti üzrə 2008-ci il 8 may tarixli Qərarı).
İnsan
Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsi
mülkiyyət hüququna müdaxilə ilə bağlı qeyd etmişdir ki, “İnsan
hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Konvensiyanın 1 saylı
Protokolunun 1-ci maddəsinin ən mühüm və əsas tələbi ondan ibarətdir ki, dövlət
orqanı tərəfindən mülkiyyətə istənilən müdaxilə tam qanuni olmalıdır.
Konvensiya baxımından qanunçuluq tələbi dövlətdaxili hüquq normalarının qanunun
aliliyi prinsipi ilə uzlaşmasını nəzərdə tutur (Kuşoğlu Bolqarıstana qarşı iş üzrə 10 may 2007-ci il tarixli
Qərar).
İş üzrə birinci və apellyasiya instansiyası məhkəmələri
tərəfindən müəyyən edilmiş hallardan görünür ki, A.Mahmudova və A.Ənzəlov 29
iyun 2004-cü il tarixində nikaha daxil olmuş, mübahisəli əmlak kompleksi xüsusi
mülkiyyət hüququ üzrə A.Ənzəlovun adına 15 yanvar 2009-cu il tarixində
qeydiyyata alınmış və 17 aprel 2009, 29 aprel 2010 və 3 avqust 2010-cu il
tarixli sonrakı ipoteka müqavilələri əsasında “Texnika Bank” ASC-nin xeyrinə
ipoteka ilə yüklü edilmişdir.
Qeyd edildiyi kimi, A.Mahmudova iddia tələbini
onunla əsaslandırmışdır ki, iş üzrə cavabdehlər arasında həmin əmlaka dair
yuxarıda göstərilən sonrakı ipoteka müqavilələri bağlandığı zaman onun razılığı
alınmamışdır.
Kassasiya instansiyası
məhkəməsi ilk dəfə apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qətnaməsini ləğv edib
işi yeni apellyasiya baxışına göndərərkən qərarında qeyd etmişdir ki, apellyasiya instansiyası məhkəməsi Mülki Məcəllənin
384.0.4 və Ailə Məcəlləsinin 8.1-ci maddələrinə əsaslanaraq hazırkı mübahisəyə
iddia müddətinin tətbiq olunmaması barədə nəticəyə gələrək səhvə yol vermişdir.
Belə ki, Mülki Məcəllənin 354.2-ci maddəsinə görə, bu
Məcəllənin 347.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hal istisna olmaqla, maraqlı şəxs
əqdin bağlanmasına təsir etmiş zorakılığa və ya hədəyə son qoyulduğu gündən və
ya əqdin etibarsız sayılmasına əsas verən halları bildiyi və ya bilməli olduğu
gündən bir il ərzində əqdi mübahisə edə bilər. Vacib əhəmiyyətli yanılmanın təsiri
altında bağlanmış əqd mübahisəyə əsasən məlum olduğu andan bir ay ərzində
mübahisə edilə bilər.
Bununla əlaqədar, kassasiya instansiyası məhkəməsi
qərarında göstərmişdir ki, həmin maddədə müəyyən olunmuş bir illik müddətin
keçməsi əqdin etibarsız hesab edilməsi imkanını aradan qaldırdığı üçün
iddiaçının əqdin etibarsız sayılmasına əsas verən halları bildiyi və ya bilməli
olduğu vaxtın müəyyənləşdirilməsi iş üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İddiaçının
isə sonrakı ipoteka müqavilələrinin bağlandığı vaxtdan təxminən 6 il sonra
onların etibarsızlığı barədə məhkəmədə iddia qaldırdığından, işin yuxarıda göstərlən
halları Mülki Məcəllənin 354.2-ci maddəsinin tələblərinə uyğun
yoxlanılmalıdır.
Apellyasiya instansiyası məhkəməsi təkrar işə
baxaraq müəyyən etmişdir ki, A.Mahmudovanın mübahisələndirdiyi əqdlər
2009-2010-cu illərdə bağlanmış olsalar da, Mərkəzi Bankın 8 aprel 2016-cı il
tarixli bildirişi yaşadığı ünvana göndərilənədək onun sonrakı ipoteka müqavilələrindən
məlumatı olmamış, o, əqdlərin etibarsız sayılmasına əsas verən halı bildikdən
sonra məhkəməyə müraciət etmişdir.
Bununla əlaqədar, apellyasiya instansiyası məhkəməsi
hesab etmişdir ki, A.Mahmudova tərəfindən Mülki Məcəllənin 354.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş müddət ötürülməmişdir.
Kassasiya şikayəti üzrə ikinci dəfə işə baxmış Ali
Məhkəmənin Mülki Kollegiyasının 13 aprel 2018-ci il tarixli qərarında qeyd edilmişdir
ki, A.Mahmudovanın ipoteka müqavilələrinin bağlandığı vaxtdan 6 il sonra məhkəməyə
müraciət etməsinə, onun 2012-ci ildə notariat qaydada təsdiq olunmuş ərizəsinə əsasən
sonrakı ipoteka müqavilələrinin predmeti olan əmlakın satılmasına, ipoteka
qoyulmasına və digər formada özgəninkiləşdirilməsinə razılıq verməsinə, həmin
alğı-satqı müqaviləsinin ləğvi barədə 30 oktyabr 2015-ci il tarixli sazişin
imzalanmasına dair işin hallarına düzgün hüquqi qiymət verilməmişdir. Kassasiya
instansiyası məhkəməsi qərarında göstərmişdir ki, işə yenidən baxılan zaman həmin
hallar araşdırılmalıdır.
Kassasiya
instansiyası məhkəməsinin göstərişlərinə əməl edərək üçüncü dəfə işə baxmış
apellyasiya instansiyası məhkəməsi iş üzrə toplanmış sübutlara qiymət verərək
müəyyən etmişdir ki, ipoteka müqavilələri bağlanıldığı zaman iddiaçı
A.Mahmudovanın razılığı alınmamış, o, notariat qaydada əmlakın ipotekaya
qoyulmasına razılıq verməmişdir. Bunun əksini iddia edən cavabdeh tərəf
A.Mahmudovanın ipoteka münasibətlərindən xəbərdar olmasını təsdiq edən
sübutları məhkəməyə təqdim etməmişdir. Yalnız notariat kontoru tərəfindən
təqdim edilmiş A.Ənzəlov ilə Vasif Hüseynov arasında bağlanmış 7 noyabr 2013-cü
il tarixli daşınmaz əmlakın alğı-satqı müqaviləsi və 30 oktyabr 2015-ci il
tarixli bu müqavilənin ləğvi barədə sazişin və onlarla bağlı sənədlərin
surətləri arasında A.Mahmudova tərəfindən 1 noyabr 2012-ci il tarixində
notariat kontoruna verilmiş ərizə təqdim edilmişdir. Həmin ərizənin məzmunundan
məlum olur ki, A.Mahmudova əri A.Ənzəlova məxsus olan əmlak kompleksinin
satılmasına, ipotekaya qoyulmasına və digər formada özgəninkiləşdirilməsinə
etiraz etmir. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi müəyyən etmişdir ki, həmin ərizə
əmlakın satılması məqsədilə verilmiş, 2013-cü ildə alğı-satqı həyata keçirilən
zaman notariat orqanına təqdim edilmişdir. A.Mahmudovanın verdiyi ərizənin iki
il əvvəl, yəni 2009-2010-cu illərdə bağlanmış mübahisələndirilən sonrakı ipoteka müqavilələri ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.
Apellyasiya
instansiyası məhkəməsi cavabdeh tərəfin A.Mahmudovanın ipoteka
münasibətlərindən xəbərdar olmaması, yalnız 2016-cı ildə bunu bilməsi barədə
ifadəsinin inandırıcı olmamasına dair dəlilini də yoxlamış və qətnamədə qeyd
etmişdir ki, bu dəlil ehtimal olaraq qalır və heç bir əsasa söykənmir. Bu dəlil
iddiaçının nümayəndəsi tərəfindən təkzib edilmiş, A.Mahmudovanın əri A.Ənzəlovun
qapalı insan olduğu üçün bu barədə iddiaçıya məlumat vermədiyini bildirmişdir. Cavabdeh
A.Ənzəlov da təsdiq etmişdir ki, A.Mahmudovanın bağlanılmış ipoteka
müqavilələrindən xəbəri olmamış, o bu halı yoldaşından gizlətmişdir.
Apellyasiya
instansiyası məhkəməsi belə nəticəyə gəlmişdir ki, sonrakı ipoteka müqavilələri
bağlanan zaman iddiaçının razılığının alınmaması, ümumiyyətlə ipoteka
münasibətlərindən xəbərinin olmaması məhkəmə iclasında sübuta yetirilmiş, bunun
əksini iddia edən cavabdeh tərəf istinad etdikləri halları, iddiaçının ipoteka
münasibətlərindən xəbərdar olmasını təsdiq edən sübutları məhkəməyə təqdim
etməmişdir.
Apellyasiya instansiyası məhkəməsi müəyyən edilmiş
bu hallara Mülki Məcəllənin 225 və 337.1-ci maddələrini, “İpoteka haqqında” Azərbaycan
Respublikası Qanununun 8.1-ci maddəsini, Ailə Məcəlləsinin 32 və 33-cü maddələrini,
“Notariat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 46-cı maddəsinin ikinci
hissəsini tətbiq etmişdir
Kassasiya
instansiyası məhkəməsi artıq üçüncü dəfə işə baxıb yeni qərar qəbul edərkən apellyasiya
instansiyası məhkəməsinin qərarında gəldiyi nəticəni düzgün hesab etməmiş, iddiaçının
sonrakı ipoteka müqavilələri haqqında 17 mart 2016-cı il tarixinə kimi məlumatsız
olması barədə irəli sürülən dəlilini inandırıcı saymamış və bunu “iddiaçının əmlakının
yüklü olmasından xəbərdar olmaması istisna edilir”, “bunu bilməməsi artıq mümkün
deyil” kimi ümumi ifadələr ilə əsaslandırmışdır.
Konstitusiyanın
60-cı maddəsində hər kəsin hüquq və azadlıqlarının məhkəmə müdafiəsi təminatı
təsbit olunmuşdur. Bu təminatın əsas mexanizmlərindən biri kimi çıxış edən
Mülki Prosessual Məcəllədə ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsinin
prinsipləri öz əksini tapmış, hər kəsin Konstitusiyada təsbit olunmuş hüquq və
azadlıqlarının səmərəli müdafiəsi nəzərdə tutulmuşdur.
Məhkəmə
müdafiəsi hüququ həyata keçirilərkən Konstitusiyanın doktrinasından irəli gələn
hüquqi müəyyənlik prinsipinə riayət edilməsi pozulmuş hüquq və azadlıqların
qorunmasını daha da səmərəli edir.
Hüquqi
müəyyənlik prinsipi Konstitusiyanın Preambulasında əksini tapan qanunun
aliliyinin əsas elementlərindən biridir. Hüquqi müəyyənlik prinsipi digər
tələblərlə yanaşı, ən ümumi mənasında mövcud hüquqi vəziyyətə aid aydınlığı və
müəyyənliyi nəzərdə tutur. Bu baxımdan məhkəmələr tərəfindən qəbul olunmuş
qərarlarda həll olunan işə aid bütün zəruri məsələlərə aydınlıq gətirilməli,
ziddiyətli məqamlar aradan qaldırılmalıdır. Azərbaycan Respublikasının adından
çıxarılan məhkəmə aktlarında işin ədalətli həllini şübhə altına alan,
ziddiyətlər yaradan və mübahisə üzrə iştirakçıların konstitusiya məhkəmə
müdafiəsi hüququna təsir göstərən müddəalar olmamalıdır (Konstitusiya Məhkəməsi
Plenumunun N.Əbilovun şikayəti üzrə 2008-ci il 13 iyun tarixli Qərarı).
Lakin,
kassasiya instansiyası məhkəməsi Konstitusiyanın göstərilən tələblərinə əməl
etməyərək qərarı fərziyyələr əsasında çıxarmışdır.
A.Mahmudovanın
iddiasını əsassız hesab edərək kassasiya instansiyası məhkəməsi ər-arvadın
ümumi birgə mülkiyyətində olan əmlaka dair münasibətləri tənzimləyən müvafiq qanunvericiliyin
normalarına istinad etsə də, onların
tələblərinə zidd olan nəticəyə gəlmişdir.
Belə
ki, qərarda göstərilmişdir:
“İpoteka
haqqında” Qanunun 8.1-ci maddəsinə əsasən, ümumi birgə mülkiyyətdə olan əşya bütün
mülkiyyətçilərin notariat qaydasında təsdiq olunmuş razılığı ilə ipoteka qoyula
bilər.
Qanunun
göstərilən normaları ümumi birgə mülkiyyət olan əmlakın birgə mülkiyyətçinin
razılığı olmadan ipoteka qoyulmasını istisna etsə də, kollegiya hesab edir ki,
apellyasiya instansiyası məhkəməsi ipoteka müqavilələrinin etibarsız hesab
edilməsini əsaslı sayarkən iddiaçı A.Mahmudova və cavabdeh A.Ənzəlov indiyə
kimi nikahda olduqlarından 17 aprel 2009, 29 aprel 2010 və 3 avqust 2010-cu il
tarixlərdə ipoteka müqavilələrinin bağlanmasından onun 17 mart 2016-cı il
tarixə kimi məlumatsız olması barədə dəlili nəinki inandırıcı saymır, həmçinin
də bu hal iş materiallarında olan sənədlərdə təkzib edilir.”
Kassasiya instansiyası məhkəməsinin əsas
təyinatını və həmin instansiyada işə baxılmasının hədlərini müəyyənləşdirən Mülki
Prosessual Məcəllənin 416-cı maddəsinə əsasən, bu məhkəmə apellyasiya
instansiyası məhkəməsi tərəfindən maddi və prosessual hüquq normalarının düzgün
tətbiq edilməsini yoxlayır.
Prosessual
qanunvericiliyə müvafiq olaraq, kassasiya instansiyası məhkəməsi işə baxarkən
apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qətnamə və ya qərardadını tamamilə, yaxud
qismən ləğv edib apellyasiya instansiyası məhkəməsində müəyyən edilmiş hallar
və sübutlar əsasında yeni qərar qəbul edə bilər. Belə qərar yalnız o halda
qəbul edilir ki, apellyasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən maddi hüquq
normaları pozulmuş və ya düzgün tətbiq edilməmiş olsun (Mülki Prosessual
Məcəllənin 417.1.4 və 417.2-ci maddələri).
Mülki
Prosessual Məcəllənin 417.1.4-cü maddəsinin tətbiqi müstəsna olaraq kassasiya
instansiyası məhkəməsinin hüquqi statusu və səlahiyyət hədləri çərçivəsində
qanuni hesab edilə bilər və heç bir halda həmin məhkəmənin apellyasiya
instansiyası məhkəməsinin səlahiyyətlərini öz üzərinə götürməsi ilə
nəticələnməməlidir. Mülki Prosessual Məcəllənin 407.1.4, 408.1.5 və 416-cı maddələrinə görə, kassasiya instansiyası
məhkəməsinin vəzifəsi apellyasiya məhkəməsi tərəfindən maddi və prosessual
hüquq normalarının düzgün tətbiq edilməsinin yoxlanılmasından ibarətdir. Həmin
Məcəllənin 407.2-ci maddəsinə əsasən, kassasiya şikayətində işin hallarının sübut
olunmamasına, məhkəmənin gəldiyi nəticə üçün əhəmiyyətli olan bütün faktiki
halların aydınlaşdırılmamasına və yaxud qətnamə və qərardadda ifadə olunan nəticələrin
işin faktiki hallarına uyğun olmamasına istinad edilməsinə yol verilmir.
Əks
yanaşma Azərbaycan Respublikasında kassasiya qaydasında ədalət mühakiməsini
həyata keçirən Ali Məhkəmənin konstitusiya hüquqi statusunu müəyyən edən
Konstitusiyanın 131-ci maddəsinin məzmununa uyğun olmazdı. Oxşar hüquqi
mövqelər Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun 2004-cü il 12 aprel, 2004-cü il 21
may, 2004-cü il 3 avqust, 2004-cü il 28 oktyabr, 2010-ci il 21 iyun, 2012-ci il
28 fevral, 2014-cü il 18 fevral və 2014-cü il 15 sentyabr tarixli Qərarlarında
da öz əksini tapmışdır.
Lakin hazırkı iş üzrə kassasiya instansiyası məhkəməsi
Mülki Prosessual Məcəllənin 417.1.4 və 417.2-ci maddələrini onların
konstitusiya-hüquqi məzmununa uyğun olmayan qaydada tətbiq etməklə son nəticədə
həmin hüquq normalarının tələblərini pozmuşdur.
Beləliklə,
Ali Məhkəmənin Mülki Kollegiyası tərəfindən Mülki Prosessual Məcəllənin 416,
417.1.4 və 417.2-ci maddələrinin tələblərinə uyğun olmayan qərarın qəbul
olunması A.Mahmudovanın Konstitusiyanın 29-cu maddəsinin I hissəsində və 60-cı maddəsinin I hissəsində təsbit
olunmuş hüquqlarının pozulması ilə nəticələnmişdir.
Yuxarıda
göstərilənlərə əsasən Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu belə nəticəyə gəlir ki,
A.Mahmudovanın cavabdehlər “Texnika Bank” ASC, Mərkəzi
Bank və A.Ənzəlova qarşı 17 aprel 2009, 29 aprel 2010 və 3 avqust 2010-cu il
tarixli sonrakı ipoteka müqavilələrinin etibarsız hesab edilməsi tələbinə dair mülki iş üzrə Ali Məhkəmənin
Mülki Kollegiyasının 4 mart 2019-cu il tarixli qərarı
Konstitusiyanın 29-cu maddəsinin I hissəsinə və
60-cı maddəsinin I hissəsinə, Mülki Prosessual Məcəllənin 416,
417.1.4 və 417.2-ci maddələrinə uyğun olmadığından qüvvədən düşmüş hesab
edilməlidir. İşə bu Qərara uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının mülki
prosessual qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş qaydada və müddətdə yenidən
baxılmalıdır.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin V və IX hissələrini, “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 52, 62, 63, 65-67 və 69-cu maddələrini rəhbər tutaraq, Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu
Q Ə R A R A A L D I:
1.
Amirə Mahmudovanın cavabdehlər “Texnikabank” Açıq Səhmdar
Cəmiyyəti, Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı və Anar Ənzəlova qarşı 17
aprel 2009, 29 aprel 2010 və 3 avqust 2010-cu il tarixli sonrakı ipoteka
müqavilələrinin etibarsız hesab edilməsi tələbinə dair mülki iş üzrə Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin Mülki Kollegiyasının 4 mart 2019-cu il tarixli qərarı
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 29-cu maddəsinin I hissəsinə və 60-cı maddəsinin I hissəsinə,
Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 416, 417.1.4 və 417.2-ci
maddələrinə uyğun olmadığından qüvvədən düşmüş hesab edilsin. İşə bu Qərara
uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının mülki prosessual qanunvericiliyi ilə
müəyyən olunmuş qaydada və müddətdə yenidən baxılsın.
2.
Qərar dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir.
3.
Qərar “Azərbaycan”, “Respublika”, “Xalq qəzeti”, “Bakinski raboçi” qəzetlərində
və “Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Məlumatı”nda dərc
edilsin.
4.
Qərar qətidir, heç bir orqan və ya şəxs tərəfindən ləğv edilə, dəyişdirilə və
ya rəsmi təfsir oluna bilməz.
Sədr
Fərhad Abdullayev
