AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ADINDAN

Azərbaycan Respublikası

Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun

Q Ə R A R I

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 24-cü maddəsinin I hissəsi və 26-cı maddəsinin II hissəsi baxımından Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsinin şərh olunmasına dair

28 oktyabr 2024-cü il                                                                                             Bakı şəhəri

Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu Fərhad Abdullayev (sədr), Sona Salmanova (məruzəçi-hakim), Humay Əfəndiyeva, Rövşən İsmayılov, Ceyhun Qaracayev, Rafael Qvaladze, Fikrət Məmmədov, İsa Nəcəfov və Kamran Şəfiyevdən ibarət tərkibdə,

məhkəmə katibi Fəraid Əliyevin iştirakı ilə,

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin IV hissəsinə, “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 27.2 və 32-ci maddələrinə və Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Daxili Nizamnaməsinin 39-cu maddəsinə müvafiq olaraq, xüsusi konstitusiya icraatının yazılı prosedur qaydasında keçirilən məhkəmə iclasında Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun sorğusu əsasında Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 24-cü maddəsinin I hissəsi və 26-cı maddəsinin II hissəsi baxımından Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsinin şərh olunmasına dair konstitusiya işinə baxdı.

İş üzrə hakim S.Salmanovanın məruzəsini, maraqlı subyektlər Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Aparatının mülahizələrini, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının, Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının, Sumqayıt Apellyasiya Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının və  Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyətinin mütəxəssis mülahizələrini, ekspert Bakı Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsinin Cinayət hüququ və kriminologiya kafedrasının müdiri, hüquq elmləri doktoru, professor Ş.Səmədovanın rəyini və iş materiallarını araşdırıb müzakirə edərək, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu

MÜƏYYƏN  ETDİ:

Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu (bundan sonra – Prokurorluq) Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə (bundan sonra – Konstitusiya Məhkəməsi) sorğu ilə müraciət edərək Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin (bundan sonra – Cinayət Məcəlləsi)  325 və 326.1-ci maddələrinin əlaqəli şəkildə şərh edilməsini xahiş etmişdir.

Sorğuda göstərilmişdir ki, Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsinə görə, hüquq verən və ya vəzifədən azad edən rəsmi sənədləri, habelə Azərbaycan Respublikasının dövlət təltifini qanunsuz yolla əldə etmə və ya satmaya görə cinayət məsuliyyəti müəyyən edilmişdir.

Həmin Məcəllənin 326.1-ci maddəsində, rəsmi sənədləri, ştampları və ya möhürləri tamah məqsədi və ya digər şəxsi niyyətlə talama, məhv etmə, zədələmə və ya gizlətməyə görə cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulsa da, bu maddədə dövlət təltiflərinin talanmasına görə cinayət məsuliyyəti müəyyən olunmamışdır.

Sorğuverən qeyd etmişdir ki, Azərbaycan Respublikasının dövlət təltiflərinin talanması  hallarında, əməlin tövsifi ilə bağlı hüququ tətbiqetmə təcrübəsində fikir ayrılığı mövcuddur.

Belə ki, bir qrup hüquq tətbiqedənlərin mövqeyinə əsasən, dövlət təltifinin talanmasına görə cinayət qanununun konkret maddəsində cinayət məsuliyyəti müəyyən edilmədiyindən, həmçinin talama qanunsuz yolla əldə etmənin üsullarından biri olduğundan dövlət təltifinin talanması əməli Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsi ilə tövsif edilməlidir.

Digər mövqe isə ondan ibarətdir ki, Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsi üzrə “qanunsuz yolla əldə etmə”  talama əməlini də ehtiva etsəydi, bu halda rəsmi sənədlərin talanmasına görə Cinayət Məcəlləsinin 326.1-ci maddəsində cinayət məsuliyyətinin müəyyən edilməsinə zərurət yaranmazdı.

Sorğuda həmçinin Cinayət Məcəlləsinin 226 və 227, 228 və 232, 234 və 235-ci maddələrinə istinad edilərək, müvafiq predmetlərin qanunsuz yolla əldə edilməsinə və talanmasına görə cinayət məsuliyyətinin həmin Məcəllənin ayrı-ayrı maddələri ilə müəyyən olunduğu göstərilmişdir.

Qeyd olunanlara əsasən, sorğuverən qanunvericilik normalarının vahid qaydada tətbiqinin və hüquqi müəyyənlik prinsipinin təmin edilməsi məqsədilə “Azərbaycan Respublikasının dövlət təltifini qanunsuz yolla əldə etmə”nin dövlət təltifinin talanması əməlini ehtiva edib-etməməsinin müəyyənləşdirilməsi üçün Cinayət Məcəlləsinin yuxarıda qeyd edilən maddələrinin əlaqəli şəkildə şərh edilməsinin zəruriliyi qənaətinə gəlmişdir.

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu sorğu ilə əlaqədar aşağıdakıların qeyd edilməsini zəruri hesab edir.

Cinayət qanunvericiliyi sahəsində hüquqi müəyyənlik prinsipi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının (bundan sonra – Konstitusiya) 71-ci maddəsinin VIII hissəsindən irəli gəlir. Həmin maddəyə əsasən, heç kəs törədildiyi zaman hüquq pozuntusu sayılmayan əmələ görə məsuliyyət daşımır.

Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun hüquqi müəyyənlik prinsipi ilə bağlı ifadə etdiyi hüquqi mövqeyinə görə, cinayət məsuliyyətini yaradan əməlin qanunda dəqiq, birmənalı və açıq-aşkar şəkildə göstərilməsi mütləqdir. Müvafiq olaraq, təqsirsiz şəxslərin cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmasına və təqsirli şəxslərin cinayət məsuliyyətindən kənarda qalmasına şərait yaratmamaq məqsədilə məsuliyyəti müəyyən edən cinayət qanununun müddəası qeyri-müəyyən və ikimənalı olmamalıdır (“Azərbaycan  Respublikası  Cinayət  Məcəlləsinin  228.1, 229.1, 230, 231 və  232.1-ci  maddələrinin bəzi müddəalarının şərh edilməsinə dair” 2010-cu il 21 iyun tarixli Qərar). 

Konstitusiyanın 71-ci maddəsinin VIII hissəsindəki müddəa, həmçinin qanunçuluq prinsipini ehtiva edir.

Həmin müddəa cinayət və cəzanın qanuna əsaslanmasını tələb etməklə yanaşı (nullum crimen sine lege və nulla poena sine lege prinsipləri), cinayət qanununun genişləndirici təfsirinin qadağan edilməsi (lex stricta) və cinayət qanunvericiliyinin aydın və müəyyən olmasını da (lex certa) tələb edir (Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun “Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 264-cü maddəsinin şərh edilməsinə dair” 2012-ci il 10 aprel tarixli Qərarı).

Nəzərə alınmalıdır ki, cinayət tərkibinin qanunvericilikdə birmənalı və aydın müəyyən olunması əməlin tövsifi zamanı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, tövsif törədilmiş əməlin faktiki hallarının cinayət tərkibinin əlamətlərinə dəqiq uyğun gəlməsinin müəyyən edilməsinə yönəlmiş ardıcıl və məntiqi prosesdir (Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun “Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 177.2.3-1-ci maddəsinin şərh edilməsinə dair” 2015-ci il 22 iyun tarixli Qərarı).

Hər bir cinayət əməli araşdırılarkən onun tərkibinin düzgün müəyyən edilməsi və düzgün tövsif edilməsi cinayət əlamətlərini əks etdirən əməllərin cinayət olub-olmamasını, cinayət törətməkdə təqsirləndirilən şəxsin təqsiri olub-olmamasını müəyyənləşdirməyə, habelə həmin cinayətə görə təqsirləndirilən şəxsə ədalətli cəza təyin edilməsinə yönəlmişdir. Əks hal təqsiri olmayan şəxsin məsuliyyətə alınmasına, yaxud da cinayət törətməkdə təqsirli olan şəxsin məsuliyyətdən kənarda qalmasına, cəzanın düzgün olmayan tətbiqinə səbəb ola bilər. Bu isə öz növbəsində Cinayət Məcəlləsinin əsaslandığı qanunçuluq, qanun qarşısında bərabərlik, təqsirə görə məsuliyyət, ədalət və humanizm prinsiplərinin pozulmasına gətirib çıxara bilər (Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun “Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 244.1-ci maddəsinin şərh edilməsinə dair” 2011-ci il 17 mart tarixli Qərarı).

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu cinayət əməllərinin tərkib əlamətlərinin müəyyən edilməsinin həmin əməllərə cinayət-hüquqi qiymət verilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini nəzərə almaqla, məsələyə aydınlıq gətirilməsi üçün sorğuda göstərilən cinayət əməllərinin tərkib əlamətlərinin, xüsusilə də onun predmetinin və obyektiv cəhətinin əlamətlərinin nəzərdən keçirilməsini vacib hesab edir.

Belə ki, Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsində nəzərdə tutulan cinayətin predmetini (alternativ olaraq) hüquq verən və ya vəzifədən azad edən rəsmi sənədlər və dövlət təltifləri təşkil edir.

Qeyd olunmalıdır ki, sənədin göstərilən cinayətin predmeti ola bilməsi üçün o, hüquq verən və ya vəzifədən azad edən sənəd kimi hüquqi nəticələrə, yəni hüququn yaranması və xitamı, öhdəliyin əmələ gəlməsi və ondan azad olunması, hüquq və öhdəliklərin həcminin dəyişdirilməsi kimi nəticələrə səbəb olmalıdır. Onların sırasına diplomlar, şəhadətnamələr, vəsiqələr, əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi haqqında arayışlar, müvafiq kateqoriyalı (alt kateqoriyalı) nəqliyyat vasitəsinin idarə edilməsinə yararlılıq barədə tibbi arayışlar və s. aiddir. 

Təhlil edilən cinayət əməlinin digər predmetini təşkil edən dövlət təltifləri ilə bağlı qeyd olunmalıdır ki, dövlət təltifləri dövlətin və cəmiyyətin inkişafına, təhlükəsizliyinə və rifahına yönəlmiş, iqtisadiyyat, elm, Vətənin müdafiəsi və ictimai həyatın müxtəlif sahələrində göstərilmiş xidmətlərə görə şəxsin dövlət tərəfindən mükafatlandırılmasının ali forması kimi çıxış edir. Bu mükafatlandırma şəxsi gələcəkdə də cəmiyyət üçün faydalı işlər görməyə həvəsləndirir, eyni zamanda cəmiyyətin digər üzvləri üçün bir nümunə rolunu oynayır.

“Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 3-cü maddəsinə əsasən, orden və medal – vətəndaşlara xüsusi xidmətlərə görə dövlət tərəfindən verilən dövlət təltifidir. Orden və medalların siyahısı həmin Qanunun 1 və 2-ci maddələrində sadalanmışdır.

Dövlət təltifləri idarəetmə fəaliyyətinin predmetini təşkil etdiyindən və təsis edilməsi, hazırlanması, verilməsi və s. müvafiq normativ aktlarla tənzimləndiyindən, onlarla bağlı belə aktların tələblərindən kənara çıxan ayrı-ayrı hərəkətlərin edilməsi də dövlət təltifləri sahəsində idarəetmə fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir.  Məhz bu səbəbdən dövlət təltiflərini və rəsmi sənədi əldə etmə və ya satma cinayət əməli Cinayət Məcəlləsinin “İdarəetmə qaydası əleyhinə olan cinayətlər” adlı 34-cü fəslinə aid edilmişdir.

O da nəzərə alınmalıdır ki, sorğuda göstərilən “dövlət təltifini qanunsuz yolla əldə etmə” əməli obyektiv cəhətdən dövlət təltifinin qanunsuz yolla əldə edildiyi anda başa çatmış hesab olunur.

Qanunsuz əldə etmə dedikdə, dövlət təltifinin qanuni əsas olmadan, qanunvericiliyin tələblərini pozmaqla şəxsin özünün və ya mənafeyi üçün hərəkət etdiyi digər şəxsin faktiki sahibliyinə keçirilməsi başa düşülür.

Dövlət təltifi şəxsin əməyinin və xidmətlərinin dövlət səviyyəsində qiymətləndirilməsinin nəticəsi, ona olan etimadın göstəricisi olmaqla şəxsləri təltif etmək, orden və ya medalları şəxslərin sahibliyinə vermək hüququ da yalnız dövlətə məxsusdur. Dövlət tətifləri yalnız qanunvericiliklə müəyyən edilən əsaslarla, hallarda və qaydada verilə bildiyindən, belə əşyaların dövlətin iradəsi ziddinə dövriyyəsi, yəni dövlətin iradəsindən kənar əvəzli və ya əvəzsiz şəkildə alınması, qəbul edilməsi və ya satılması kimi hərəkətlər, cəmiyyət və dövlət qarşısında xüsusi xidmətləri təşviq edən belə təltiflərə dövlət tərəfindən verilmiş xüsusi dəyərin əhəmiyyətsizləşməsinə, onun mülki dövriyyənin adi predmetinə çevrilməsinə gətirib çıxarır.

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu bir daha qeyd etməyi vacib bilir ki, dövlət təltifləri müxtəlif fəaliyyət sahələrində mühüm təşviqedici vasitələrdən biri kimi  tətbiq edilir. Belə mükafatlar təltif olunan şəxslərin fəaliyyətinin dövlət tərəfindən təsdiqinin və ona verilən mənəvi dəyərin yüksək təzahürüdür.

Bu baxımdan, dövlət təltiflərinin talanması onun qanunsuz yolla əldə edilməsi üsullarından biri kimi dövlətin təltifetmə sahəsindəki siyasətinə mənfi təsir göstərir.

Dövlət təltiflərinin qanunsuz əldə edilməsinin üsulu kimi talama Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsinin dispozisiyasında birbaşa nəzərdə tutulmasa da, Konstitusiya ilə təmin edilən və qorunan dəyərlər baxımından Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu hesab edir ki, dövlət təltiflərinin talanması onların qanunsuz yolla əldə edilməsinin bir üsulu kimi qəbul edilməlidir.

Belə ki, Azərbaycan Respublikası demokratik və hüquqi dövlət olmaqla, insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının, Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarına layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsi onun ali məqsədidir. Konstitusiyada sadalanan insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqları Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə uyğun tətbiq edilir. Qanunda nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, şəxsin həyatına, fiziki və mənəvi sağlamlığına, mülkiyyətinə, mənzilinə qəsd etmək, ona qarşı zor işlətmək qadağandır (Konstitusiyanın 7, 12 və 31-ci maddələri).

Habelə Konstitusiyanın 24-cü maddəsinin I hissəsinə və 26-cı maddəsinin II hissəsinə müvafiq olaraq, insan ləyaqəti qorunur və ona hörmət edilir. Dövlət hər kəsin hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsinə təminat verir.  

Bu baxımdan insanın həyat və sağlamlığı, hüquq və azadlıqları, habelə şəxsiyyəti və ləyaqəti hər cür qəsdlərdən qorunur. Qeyd olunan dəyərlərin təmin edilməsi və qorunması cinayət məsuliyyəti də daxil olmaqla bir sıra hüquqi vasitələrin tətbiq edilməsini tələb edir.

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu onu da xüsusilə qeyd edir ki, insan şəxsiyyətinə və ləyaqətinə edilən qəsd nəticəsində mənəvi sarsıntıya məruz qalan şəxslərin hüquq və qanuni mənafelərinin bərpası üçün cinayət hüquq normalarının düzgün başa düşülməsi, təfsiri,  bununla da onun tətbiqi zamanı hər hansı qeyri-müəyyənliyin istisna edilməsi vacibdir.

Belə ki, hüquq tətbiqedici tərəfindən qanunvericilik normasının yanlış təfsir edilərək başqa qaydada tətbiq olunması hüquqi müəyyənlik prinsipinə xələl gətirməklə insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının pozulması ilə nəticələnə bilər (Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun “Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 306-cı maddəsinin “Qeyd” hissəsinin həmin Məcəllənin 11-ci fəsli və Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 39, 40, 41 və 43-cü maddələri ilə əlaqəli şəkildə şərh edilməsinə dair” 2023-cü il 7 iyul tarixli Qərarı).

Bu mənada normanın konstitusiya-hüquqi mahiyyətinə uyğun təfsiri məzmununda mümkün ola biləcək qeyri-müəyyənliklərin, onun tətbiqi təcrübəsindəki ziddiyətlərin aradan qaldırılmasına və hüquq tətbiqetmədə vahidliyin təmin edilməsinə, nəticədə həmin normanın Konstitusiyaya zidd tətbiqinin qarşısının alınmasına xidmət edir.       

Cinayət Məcəlləsinin digər müddəalarının əlaqəli təhlili də göstərir ki, qanunverici tərəfindən həmin Məcəllənin bir sıra normalarında talamanın müxtəlif növləri predmetlərin qanunsuz yolla əldə edilməsinin bir forması kimi müəyyən olunmuşdur (Cinayət Məcəlləsinin 202 və 284-1-ci maddələri).   

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu onu da qeyd edir ki, Rusiya Federasiyası Ali Məhkəməsi Plenumunun “Rusiya Federasiyası Cinayət Məcəlləsinin 324–327.1-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş cinayət işləri üzrə məhkəmə təcrübəsinin bəzi məsələləri haqqında” 2020-ci il 17 dekabr tarixli Qərarında ifadə edilmiş hüquqi mövqe ondan ibarət olmuşdur ki, talama qanunsuz əldə etmənin üsullarından biridir və dövlət təltiflərinin talanması Rusiya Federasiyası Cinayət Məcəlləsinin 324-cü maddəsi (dövlət təltiflərini və rəsmi sənədləri əldə etmə və ya satma) ilə tövsif edilməlidir.

Bəzi əşyaların (narkotik vasitə, silah və s.) qanunsuz yolla əldə edilməsinə və talanmasına görə cinayət məsuliyyətinin cinayət qanunvericiliyinin ayrı-ayrı maddələrində müəyyən edilməsi ilə əlaqədar Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu qeyd edir ki, Cinayət Məcəlləsində cinayət əməlləri ilə bağlı müddəaların ümumi və xüsusi normalar şəklində müəyyənləşdirilməsi qanunverici orqanın diskresion səlahiyyətlərinə aid olmaqla, cinayət qanunvericiliyinin məqsəd və prinsiplərindən irəli gəlir. Qanunverici əməllərin ictimai təhlükəlilik dərəcəsini, predmetlərini, qəsd etdiyi ictimai münasibətlərin dairəsini və digər amilləri nəzərə almaqla müəyyən əməlləri xüsusi normalar vasitəsi ilə kriminallaşdırmışdır.  

Cinayət Məcəlləsinin 17.4-cü maddəsində göstərilmişdir ki, bu Məcəllənin Xüsusi hissəsində həm ümumi, həm də xüsusi normada nəzərdə tutulmuş cinayətin törədilməsi cinayətlərin məcmusunu yaratmır və bu halda xüsusi norma tətbiq olunur.

O da nəzərə alınmalıdır ki, şəxs Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsinin dispozisiyasından kənara çıxan cinayət xarakterli hərəkətlərə yol verdikdə, yəni həmin Məcəllənin 23-cü fəslində nəzərdə tutulan cinayət əməllərindən hər hansı birini törətdikdə, həmin hərəkətlər cinayətlərin məcmusu qaydasında Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsi ilə yanaşı, həm də bu Məcəllənin Xüsusi hissəsinin  digər müvafiq maddələri ilə tövsif edilməlidir.

İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsi dəfələrlə qeyd etmişdir ki, xüsusilə proqnozlaşdırıla bilənlik baxımından istənilən hüquq sistemində, o cümlədən cinayət hüququnda, hüquqi müddəanın nə qədər aydın ifadə olunmasından asılı olmayaraq, məhkəmə şərhi qaçılmazdır. Şübhəli məqamların aydınlaşdırılmasına və onların dəyişən şəraitə uyğunlaşdırılmasına həmişə ehtiyac olacaq. Həqiqətən də, bəzi “İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Avropa Konvensiyasına qoşulmuş Dövlətlərdə cinayət hüququnun məhkəmə-hüquq yaradıcılığı yolu ilə tədricən inkişafı hüquqi ənənənin köklü və zəruri hissəsidir. Konvensiyanın 7-ci maddəsi cinayət məsuliyyəti ilə bağlı normaların ayrı-ayrı hallarda tədricən məhkəmə təfsiri vasitəsilə aydınlaşdırılmasını qadağan edən mənada başa düşülməməlidir, bir şərtlə ki, nəticədə baş verən inkişaf cinayətin mahiyyətinə uyğun və ağlabatan şəkildə proqnozlaşdırıla bilən olsun (Kononov Latviyaya qarşı iş üzrə 2010-cu il 17 may tarixli Qərar §185, Streletz, Kessler və Krenz Almaniyaya qarşı iş üzrə 2001-ci il 22 mart tarixli Qərar §50).

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu onu da qeyd etməyi vacib hesab edir ki, dövlət təltifinin qanunsuz əldə edilməsinin yollarından biri kimi talama müxtəlif üsullarla (gizli, etibardan sui-istifadə etmə və ya aldatma, mənimsəmə və s.) həyata keçirilə bilər ki, bu da talamanın qanunsuz əldə etmənin digər yollarına münasibətdə daha ictimai təhlükəli olmasına dəlalət edir.

Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun bununla bağlı ifadə etdiyi hüquqi mövqeyinə görə, cinayətkarlığa qarşı tətbiq edilən cinayət hüquq təsir vasitələrinin səmərəliliyi onların hüquq pozuntusu törətmiş şəxsin fərdi xüsusiyyətlərinə, törədilmiş cinayətin ictimai təhlükəlilik dərəcəsinə, xarakterinə mütənasib olması, habelə məsuliyyətin və cəzanın fərdiləşdirilməsi ilə sıx bağlıdır. Cəza cinayətin hüquqi nəticəsi olmaqla fərdin təqsirli olaraq törətdiyi ictimai təhlükəli əmələ görə dövlət tərəfindən kəskin mənfi münasibətin göstəricisi kimi çıxış edir (“Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 48-ci maddəsinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair” 2004-cü il 23 iyul tarixli Qərar).

Beləliklə, Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu hesab edir ki, cinayət qanunvericiliyinin mühüm prinsiplərindən biri olan ədalət prinsipinin tələbləri baxımından, dövlət təltifinin talanması əməli ilə bağlı cinayət məsuliyyətinin qanunverici orqan tərəfindən differensiasiyalaşdırılması məqsədəmüvafiqdir. Əks hal, yəni ictimai təhlükəliliyi aşkar fərqli olan əməllərə görə məsuliyyətin fərdiləşdirilməməsi Cinayət Məcəlləsinin 8-ci maddəsi ilə təsbit edilmiş ədalət prinsipinin pozulması ilə nəticələnə bilər.

Göstərilənlərə əsasən Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu aşağıdakı nəticəyə gəlir:

-  Konstitusiyanın 24-cü maddəsinin I hissəsi və 26-cı maddəsinin II hissəsi baxımından, habelə bu Qərarın təsviri-əsaslandırıcı hissəsində əks olunmuş hüquqi mövqeyə uyğun olaraq dövlət təltiflərinin qanunsuz əldə edilməsi onların talama yolu ilə əldə edilməsi halını da ehtiva etdiyindən dövlət təltiflərinin talanması Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsi ilə nəzərdə tutulan cinayət məsuliyyətini yaradır;

- Cinayət Məcəlləsinin 8-ci maddəsinin tələbləri baxımından dövlət təltiflərinin talanmasına görə cinayət məsuliyyətinin fərdiləşdirilməsi istiqamətində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə tövsiyə olunmalıdır.

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin IV hissəsini, “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 60, 62, 63, 65–67 və 69-cu maddələrini rəhbər tutaraq, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu

QƏRARA  ALDI:

1. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 24-cü maddəsinin I hissəsi və 26-cı maddəsinin II hissəsi baxımından, habelə Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun bu Qərarın təsviri-əsaslandırıcı hissəsində əks olunmuş hüquqi mövqeyə uyğun olaraq dövlət təltiflərinin qanunsuz əldə edilməsi onların talama yolu ilə əldə edilməsi halını da ehtiva etdiyindən dövlət təltiflərinin talanması Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 325-ci maddəsi ilə nəzərdə tutulan cinayət məsuliyyətini yaradır.

2. Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 8-ci maddəsinin tələbləri baxımından dövlət təltiflərinin talanmasına görə cinayət məsuliyyətinin fərdiləşdirilməsi istiqamətində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə tövsiyə edilsin.

3. Qərar dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir.

4. Qərar Azərbaycan Respublikasının rəsmi dövlət qəzetlərində və “Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Məlumatı”nda dərc edilsin, habelə Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin rəsmi internet saytında yerləşdirilsin.

5. Qərar qətidir, heç bir orqan və ya şəxs tərəfindən ləğv edilə, dəyişdirilə və ya rəsmi təfsir edilə bilməz.

  Sədr                                                                                           Fərhad Abdullayev