Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası
ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilmiş məsələlərə dair ali konstitusiya ədalət
mühakiməsi orqanıdır. Konstitusiya Məhkəməsi müstəqil dövlət orqanıdır və təşkilati,
maliyyə, habelə hər hansı başqa cəhətdən qanunvericilik, icra və digər məhkəmə
hakimiyyəti orqanlarından, yerli özünüidarə orqanlarından, habelə hüquqi və
fiziki şəxslərdən asılı deyil. Konstitusiya Məhkəməsinin əsas məqsədi Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının aliliyini təmin etmək, hər kəsin əsas hüquq və
azadlıqlarını müdafiə etməkdir.
Konstitusiya
Məhkəməsi 14 iyul 1998-ci ildə yaradılıb. Konstitusiya Məhkəməsinin fəaliyyətinin
hüquqi əsaslarını Azərbaycan Respublikasının 12 noyabr 1995-ci ildə qəbul
edilmiş Konstitusiyası Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq
müqavilələr, 23 dekabr 2003-cü ildə qəbul olunmuş Azərbaycan Respublikasının
“Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Qanun, digər qanunlar və məhkəmənin Daxili
Nizamnaməsi təşkil edir.
Konstitusiyanın
86, 88, 102, 103, 104, 107, 130, 153 və 154-cü maddələri Konstitusiya Məhkəməsinin
formalaşması və fəaliyyəti prinsiplərini nəzərdə tutur. Konstitusiya Məhkəməsinin
fəaliyyəti Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının aliliyi, müstəqillik,
kollegiallıq və açıqlıq prinsipləri əsasında qurulur.
Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin I hissəsinə müvafiq olaraq
Konstitusiya Məhkəməsi 9 hakimdən ibarətdir. Həmin maddəyə görə hakimlər
Prezidentin təqdimatı əsasında Milli Məclis tərəfindən təyin olunur.
Konstitusiya Məhkəməsi öz səlahiyyətlərinin icrasına 7 hakim təyin olunduqda
başlaya bilər. Hakimlər 15 il müddətinə təyin olunurlar. Səlahiyyət müddəti
başa çatdıqdan sonra Konstitusiya Məhkəməsinin hakimi təkrar eyni vəzifəyə təyin
edilə bilməz. Məhkəmənin sədri və sədr müavini Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti tərəfindən təyin edilir.
Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin III – VIII hissələrinə
müvafiq olaraq Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətlərinə aiddir:
“Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin,
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Azərbaycan Respublikası Nazirlər
Kabinetinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası
Prokurorluğunun, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sorğusu əsasında
aşağıdakı məsələləri həll edir:
1) Azərbaycan
Respublikası qanunlarının, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarının,
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarlarının, Azərbaycan Respublikası
Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti
orqanlarının normativ hüquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasına uyğunluğu;
2) Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin fərmanlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər
Kabinetinin qərarlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi
aktlarının Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğunluğu;
3) Azərbaycan
Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti
orqanlarının normativ hüquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına
uyğunluğu;
4) Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin qərarlarının qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğu;
5) bələdiyyə
aktlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, Azərbaycan Respublikası
qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan
Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına (Naxçıvan Muxtar Respublikasında
həm də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına və
Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına) uyğunluğu;
6) Azərbaycan
Respublikasının qüvvəyə minməmiş dövlətlərarası müqavilələrinin Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; Azərbaycan Respublikasının hökumətlərarası
müqavilələrinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına
uyğunluğu;
7)
Naxçıvan Muxtar Respublikası Konstitusiyasının, qanunlarının, Naxçıvan Muxtar
Respublikası Ali Məclisinin qərarlarının və Nazirlər Kabinetinin qərarlarının
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; Naxçıvan Muxtar
Respublikası qanunlarının, Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının
Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğunluğu; Naxçıvan Muxtar Respublikası
Nazirlər Kabinetinin qərarlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına
və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına uyğunluğu;
8)
qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri arasında səlahiyyətlər bölgüsü
ilə bağlı mübahisələr.
Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin,
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Azərbaycan Respublikası Nazirlər
Kabinetinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası
Prokurorluğunun, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sorğusu əsasında
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını və qanunlarını şərh edir.
Hər kəs
onun hüquq və azadlıqlarını pozan qanunvericilik və icra hakimiyyəti
orqanlarının normativ aktlarından, bələdiyyə və məhkəmə aktlarından qanunla müəyyən
edilmiş qaydada bu maddənin III hissəsinin 1-7-ci bəndlərində göstərilən məsələlərin
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən həll edilməsi üçün
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə pozulmuş insan hüquq və
azadlıqlarının bərpa edilməsi məqsədi ilə şikayət verə bilər.
Azərbaycan
Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilmiş qaydada məhkəmələr insan hüquq və
azadlıqlarının həyata keçirilməsi məsələləri ilə bağlı Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasının və qanunlarının şərh edilməsi haqqında Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edə bilərlər.
Azərbaycan
Respublikasının İnsan hüquqları üzrə müvəkkili insan hüquq və azadlıqlarını
pozan qanunvericilik və icra hakimiyyəti orqanlarının normativ aktlarından, bələdiyyə
və məhkəmə aktlarından qanunla müəyyən edilmiş qaydada bu maddənin III hissəsinin
1-7-ci bəndlərində göstərilən məsələlərin Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya
Məhkəməsi tərəfindən həll edilməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya
Məhkəməsinə sorğu verə bilər.
Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş digər
səlahiyyətləri də həyata keçirir”.
“Konstitusiya
Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 34-cü maddəsinə müvafiq
olaraq, Konstitusiya Məhkəməsi məhkəmə aktlarından verilmiş şikayətə Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin qərarının Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasına və ya qanunlarına uyğun olmayan normativ hüquqi akta əsaslandığı
halda baxa bilər. Həmin şikayət məhkəmə aktından şikayət vermək hüququndan tam
istifadə edildikdən sonra axırıncı məhkəmə instansiyasının qərarının qüvvəyə
mindiyi andan altı ay müddətində və ərizəçinin məhkəməyə müraciət etmək
hüququnun pozulduğu andan üç ay müddətində verilə bilər.
Konstitusiya
Məhkəməsi işlərə Palataların və Plenumun iclaslarında baxır. Konstitusiya Məhkəməsinin
qərarları qətidir, ləğv edilə, dəyişdirilə və rəsmi təfsir oluna bilməz.
Konstitusiya
Məhkəməsinin aparatı Konstitusiya Məhkəməsi sədrinin təsdiq etdiyi Konstitusiya
Məhkəməsinin aparatı haqqında Əsasnaməyə müvafiq fəaliyyət göstərir.
Konstitusiya
Məhkəməsinin aparatında Konstitusiya hüququ şöbəsi, İnsan hüquqları və analitik
şöbəsi; Cinayət və inzibati hüquq şöbəsi; Mülki hüquq şöbəsi; Beynəlxalq hüquq
və beynəlxalq əməkdaşlıq şöbəsi; Vətəndaşların qəbulu və şikayətlər şöbəsi; Ümumi
şöbə; Hüquqi təminat və informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi
şöbəsi; Protokol və ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi, Məhkəmə qərarlarının
icrasına nəzarət sektoru; sədr və hakimlərin köməkçiləri və məsləhətçiləri fəaliyyət
göstərirlər. Aparata cari rəhbərliyi Aparat rəhbəri və onun müavinləri həyata
keçirirlər.
Bundan
əlavə, Konstitusiya Məhkəməsinin fəaliyyətinin maddi-texniki, maliyyə və təsərrüfat
təminatını Konstitusiya Məhkəməsinin İşlər İdarəsi həyata keçirir.