AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ADINDAN
Azərbaycan Respublikası
Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun
Q Ə R A R I
“Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərin
təyin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə müraciət
edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2024-cü il 21 iyun
tarixli Qərarının Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına uyğunluğunun
yoxlanılmasına dair
27 iyun
2024-cü il
Bakı
şəhəri
Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu Fərhad Abdullayev (sədr), Sona Salmanova, Humay Əfəndiyeva, Rövşən
İsmayılov, Ceyhun Qaracayev (məruzəçi-hakim), Rafael Qvaladze, Fikrət Məmmədov,
İsa Nəcəfov və Kamran Şəfiyevdən ibarət tərkibdə,
məhkəmə katibi Fəraid Əliyevin,
sorğuverən orqanın nümayəndələri Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının Qanunvericilik və hüquq siyasəti
şöbəsinin Hüquq siyasəti məsələləri sektorunun müdiri Rüstəm Qasımov və həmin
şöbənin Qanunvericiliyin inkişafı sektorunun müdiri Araz Poladovun,
cavabverən orqanın nümayəndəsi Azərbaycan Respublikası
Milli Məclisi Aparatının rəhbəri Fərid Hacıyevin,
ekspert Bakı Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsinin
Konstitusiya hüququ kafedrasının dosenti, hüquq üzrə fəlsəfə doktoru Nəsib
Şükürovun iştirakı ilə,
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu
maddəsinin III hissəsinin 1-ci bəndinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin sorğusu əsasında konstitusiya məhkəmə icraatı qaydasında
“Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərin təyin
edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə müraciət edilməsi
barədə” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2024-cü il 21 iyun
tarixli Qərarının və bu Qərar əsasında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
buraxılmasının və növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsinin Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyasına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair konstitusiya
işinə baxdı.
İş üzrə hakim Ceyhun Qaracayevin məruzəsini,
tərəflərin nümayəndələrinin çıxışlarını və ekspertin rəyini dinləyib, iş
materiallarını araşdırıb müzakirə edərək, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumu
MÜƏYYƏN ETDİ:
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə sorğu ilə müraciət edərək “Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə müraciət edilməsi barədə” Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinin 2024-cü il 21 iyun
tarixli 1174-VIQR nömrəli Qərarı əsasında Azərbaycan Respublikası
Milli Məclisinin buraxılmasının və növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsinin
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 981–ci maddəsinə
uyğunluğuna dair Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin mövqeyinin
öyrənilməsini zəruri hesab etmişdir.
Sorğuda göstərilmişdir ki, Azərbaycan Respublikası
Milli Məclisinin deputatlarının 105 səs çoxluğu ilə qəbul edilmiş “Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə müraciət edilməsi barədə” 2024-cü il 21
iyun tarixli Qərara əsasən Azərbaycan Respublikasının Prezidentindən Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 981–ci
maddəsinə uyğun olaraq buraxılması və növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi
xahiş edilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Qərarında
qeyd olunmuşdur ki, həm parlament seçkilərinin, həm də ölkədə keçiriləcək bir
sıra mötəbər beynəlxalq tədbirlərin eyni zaman kəsiyinə təsadüf etməsi nəzərə
alınaraq seçkilərin seçki qanunvericiliyinin tələblərinə uyğun keçirilməsinin
və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasının 94-cü və 95-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş vəzifələrinin
tam icra edə bilməsinin, o cümlədən həmin dövrdə normayaratma fəaliyyətinin fasiləsizliyinin
təmin edilməsi üçün növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsi zəruridir.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sorğusunda
qaldırılan məsələ ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının bəzi normalarının nəzərdən
keçirilməsini vacib hesab edir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 81-ci
maddəsinə görə, Azərbaycan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi həyata keçirir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 82-ci
maddəsinə uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 125 deputatdan
ibarətdir.
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin müəyyən
etdiyi ümumi qaydaların, habelə həll etdiyi məsələlərin dairəsi Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının 94-cü və 95-ci maddələrində təsbit edilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 981–ci
maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin eyni çağırışı bir il
ərzində iki dəfə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə etimadsızlıq
göstərdikdə və ya Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin, Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin və Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı İdarə
Heyətinin kollegial fəaliyyəti üçün zəruri olan sayda üzvlüyə namizədləri
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən iki dəfə təqdim edildikdən
sonra, qanunla müəyyən edilmiş müddətdə təyin etmədikdə, habelə bu
Konstitusiyanın 94-cü və 95-ci maddələrində, 96-cı maddəsinin II, III, IV və V
hissələrində, 97-ci maddəsində göstərilən vəzifələrini aradan qaldırıla
bilməyən səbəblər üzündən icra etmədikdə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisini buraxır.
Növbədənkənar seçkilərdə seçilən Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinin çağırışının səlahiyyət müddəti beş ildən az ola
bilər. Bu halda Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə növbəti seçkilər
növbədənkənar seçkilərdə seçilən Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
çağırışının səlahiyyət müddətinin beşinci ilinin noyabr ayının birinci bazar
günü keçirilir.
Qeyd edilməlidir ki, hakimiyyətin bölünməsi prinsipinə
əsasən ölkədə qanunvericilik fəaliyyətini həyata keçirən Azərbaycan
Respublikasının Milli Məclisi xalq hakimiyyətinin təzahürü olmaqla ümumi,
bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında sərbəst, gizli və şəxsi səsvermə yolu
ilə təşkil olunur.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu “Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərin
təyin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə müraciət
edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2019-cu il 2 dekabr
tarixli Qərarının Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına uyğunluğunun
yoxlanılmasına dair” 2019-cu il 4 dekabr tarixli Qərarında göstərmişdir ki,
müasir demokratik cəmiyyət üçün parlamentin fəallığı böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Qabaqcıl və mütərəqqi hüquqi aktların qəbul edilməsi ölkədə ictimai
münasibətlərin ədalət və hüququn aliliyi əsasında tənzimlənməsini təmin edir.
Məlum olduğu kimi, 2024-cü ilin noyabr ayında öz
kütləviliyi və əhəmiyyəti ilə seçilən mötəbər beynəlxalq tədbirlərdən olan
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının
Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29), Kioto Protokolunun Tərəflər
Görüşünün 19-cu sessiyası və Paris Sazişinin Tərəflər Görüşünün 6-cı sessiyası
Azərbaycan Respublikasında keçiriləcəkdir.
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2024-cü
il 21 iyun tarixli Qərarında qeyd olunur ki, ölkədə gözlənilən beynəlxalq
tədbirlər zamanı Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının 94-cü və 95-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
vəzifələrini tam icra edə bilməsinin və həmin dövrdə normayaratma fəaliyyətinin
fasiləsizliyinin təmin edilməsinin məqsədəmüvafiqliyi nəzərə alınaraq
növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsi zəruridir.
Nəzərə alınmalıdır ki, seçkilər vətəndaşların
iradəsini ifadə etməsinin əvəzsiz hüquqi vasitəsi kimi çıxış etməklə, seçkidə
iştirakın əlçatanlığının təmin edilməsi, namizədlərin seçicilərlə təmasının, öz
siyasi platformalarını təqdim etmələri məqsədilə zəruri və əlverişli şəraitin
yaradılması baxımından dövlət üçün müvafiq öhdəlik yaradır.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 56-cı
maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dövlət orqanlarına
seçmək və seçilmək, habelə referendumda iştirak etmək hüququ vardır.
Azərbaycan Respublikası Seçki Məcəlləsinin
Preambulasında qeyd edilmişdir ki, Azərbaycan Respublikasının dövlət
hakimiyyətinin əsasını Azərbaycan xalqının iradəsi təşkil edir. Azərbaycan
xalqının iradəsi ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında gizli və şəxsi
səsvermə yolu ilə azad və mütəmadi keçirilən seçkilərdə, habelə ümumi, bərabər
və birbaşa seçki hüququ əsasında gizli və şəxsi səsvermə yolu ilə keçirilən
ümumxalq səsverməsində — referendumda öz təzahürünü tapır. Azərbaycan dövləti
Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının iradəsinin azad ifadə edilməsinə seçki
hüququnun prinsip və normalarının müdafiə edilməsi yolu ilə təminat
verir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi
Plenumunun adı çəkilən 2019-cu il 4 dekabr tarixli Qərarında qeyd edilmişdir
ki, Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyası ilə ona verilmiş səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsi ilə bağlı
fəaliyyətini obyektiv qiymətləndirməklə öz işini davam etdirib-etdirməməsinin
mümkünlüyünə dair qərar qəbul edə bilər.
Həmin Qərarda həmçinin göstərilir ki, deputatların
mütləq əksəriyyətinin parlamentin öz səlahiyyətlərini artıq həyata keçirə
bilməməsi barədə qəti mövqeyinin formalaşması Azərbaycan Respublikası Milli
Məclisinin buraxılması üçün Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 981–ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş əsası yaradır.
Hazırkı halda da Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi
deputatlarının mütləq əksəriyyətinin mövqeyi ondan ibarətdir ki, ölkədə
beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsi ilə bağlı aparılacaq işlər Azərbaycan
Respublikasının Milli Məclisinə seçkilərin seçki qanunvericiliyinə uyğun
keçirilməsinə və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının 94-cü və 95-ci maddələrində göstərilmiş
səlahiyyətlərinin tam icra edilməsinə maneə törədəcəkdir.
Beləliklə, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumu əvvəlki Qərarında ifadə etdiyi hüquqi mövqeyə əsasən hesab
edir ki, “Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərin
təyin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə müraciət
edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2024-cü il 21 iyun
tarixli Qərarı və bu Qərar əsasında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
buraxılması və növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasının 981–ci maddəsinə uyğundur.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu həmçinin qeyd edir ki, “Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə
növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının
Prezidentinə müraciət edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
2019-cu il 2 dekabr tarixli Qərarının Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair” 2019-cu il 4 dekabr tarixli
Qərarında ifadə etdiyi hüquqi mövqeyə uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikası
Milli Məclisinin yeni çağırışı fəaliyyətə başlayanadək müstəsna olaraq
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 111 və 112-ci maddələrində, 95-ci
maddəsinin I hissəsinin 16-cı və 17-ci bəndlərində nəzərdə tutulmuş
səlahiyyətlərin, habelə beynəlxalq təşkilatlarda təmsilçilik funksiyalarının
həyata keçirilməsi üçün VI çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
müvafiq səlahiyyətlərinin saxlanılması zəruridir.
Göstərilənlərə əsasən Azərbaycan Respublikası
Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu aşağıdakı nəticəyə gəlir:
- “Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə
növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının
Prezidentinə müraciət edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
2024-cü il 21 iyun tarixli 1174-VIQR nömrəli Qərarı və bu Qərar əsasında
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən Azərbaycan Respublikası Milli
Məclisinin buraxılması və növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının 981–ci maddəsinə uyğun hesab
edilməlidir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu
maddəsinin III hissəsinin 1-ci bəndini, “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında”
Azərbaycan Respublikası Qanununun 52, 62, 63, 65-67 və 69-cu maddələrini rəhbər
tutaraq, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu
QƏRARA ALDI:
1. “Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə müraciət edilməsi barədə” Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinin 2024-cü il 21 iyun tarixli 1174-VIQR nömrəli
Qərarı və bu Qərar əsasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin buraxılması və növbədənkənar
seçkilərin təyin edilməsi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 981–ci
maddəsinə uyğun hesab edilsin.
2. Qərar
elan edildiyi andan qüvvəyə minir.
3. Qərar
Azərbaycan Respublikasının rəsmi dövlət qəzetlərində və “Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Məlumatı”nda dərc edilsin, habelə Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin rəsmi
internet saytında yerləşdirilsin.
4. Qərar
qətidir, heç bir orqan və ya şəxs tərəfindən ləğv edilə, dəyişdirilə və ya
rəsmi təfsir edilə bilməz.
Sədr Fərhad Abdullayev
