AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ADINDAN
Azərbaycan Respublikası
Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun
Q Ə R A R I
“Polad-2008” Mənzil-Tikinti Kooperativinin şikayəti
üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Kommersiya Kollegiyasının 10 iyun
2020-ci il tarixli qərarının Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğunun yoxlanılmasına
dair
17 fevral
2021-ci il
Bakı şəhəri
Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu Fərhad Abdullayev (sədr), Sona Salmanova, Rövşən İsmayılov, Ceyhun
Qaracayev, Rafael Qvaladze (məruzəçi-hakim), Mahir Muradov, İsa Nəcəfov və
Kamran Şəfiyevdən ibarət tərkibdə,
məhkəmə katibi Fəraid Əliyevin iştirakı ilə,
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu
maddəsinin V hissəsinə, “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan
Respublikası Qanununun 27.2 və 34-cü maddələrinə və Azərbaycan Respublikası
Konstitusiya Məhkəməsinin Daxili Nizamnaməsinin 39-cu maddəsinə müvafiq olaraq,
konstitusiya məhkəmə icraatının yazılı prosedur qaydasında keçirilən məhkəmə
iclasında “Polad-2008” Mənzil-Tikinti
Kooperativinin şikayəti üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
Kommersiya Kollegiyasının 10 iyun 2020-ci il tarixli qərarının Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğunun yoxlanılmasına
dair konstitusiya işinə baxdı.
İş üzrə hakim R.Qvaladzenin məruzəsini, Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin və Əmanətlərin Sığortalanması Fondunun mülahizələrini,
ekspert Milli Aviasiya Akademiyasının Hüquq kafedrasının müdiri,
hüquq üzrə elmlər doktoru A.Rüstəmzadənin rəyini və iş
materiallarını araşdırıb müzakirə edərək, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumu
MÜƏYYƏN ETDİ:
Ləğv prosesində olan “Atrabank” Açıq Səhmdar
Cəmiyyətinin (bundan sonra – “Atrabank” ASC) ləğv edicisi Əmanətlərin Sığortalanması
Fondu “Polad - 2008” Mənzil-Tikinti Kooperativinə (bundan sonra – “Polad-2008” MTK)
qarşı 25 noyabr 2015-ci il tarixli kredit xətti müqaviləsindən irəli gələn əsas
borcun, kredit müqaviləsinin müddəti ərzində və müqavilə müddəti bitdikdən
sonra əsas borca hesablanmış faiz borcunun onun xeyrinə tutulmasına dair iddia
ilə məhkəməyə müraciət etmişdir.
Sumqayıt İnzibati-İqtisadi Məhkəməsinin 21 may 2019-cu
il tarixli qətnaməsi ilə iddia təmin edilmişdir.
Sumqayıt Apellyasiya Məhkəməsinin İnzibati-İqtisadi
Kollegiyasının 15 noyabr 2019-cu il tarixli qətnaməsi ilə “Polad-2008” MTK
tərəfindən verilmiş apellyasiya şikayəti təmin edilməmiş, birinci instansiya
məhkəməsinin qətnaməsi dəyişdirilmədən saxlanılmışdır.
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Kommersiya
Kollegiyasının (bundan sonra – Ali Məhkəmənin Kommersiya Kollegiyası) 10 iyun
2020-ci il tarixli qərarı ilə apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qətnaməsi
dəyişdirilmədən saxlanılmışdır.
Məhkəmə instansiyaları iddia tələbini təmin edərkən
ona əsaslanmışlar ki, 25 noyabr 2015-ci il tarixli kredit xətti müqaviləsinə əsasən
“Atrabank” ASC cavabdehə 12 ay müddətinə kredit ayırmış, cavabdeh faizləri və
kredit xətti müqaviləsi üzrə istifadə edilmiş vəsaiti 25 noyabr 2016-cı ilə
qədər tam şəkildə ödəməyi öhdəsinə götürmüşdür. F.Bədəlov (“Polad-2008” MTK-nın
sədri) Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin
icraatında olmuş cinayət işi üzrə şahid qismində dindirilərkən
ifadəsində “Atrabank” ASC ilə bağlanmış kredit xətti müqaviləsi üzrə ayrılmış
kreditdən cəmi 255 000 ABŞ dolları pul çıxardığını təsdiq etmişdir.
“Polad - 2008” MTK Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiya Məhkəməsinə (bundan sonra – Konstitusiya Məhkəməsi) şikayətlə
müraciət edərək Ali Məhkəmənin Kommersiya Kollegiyasının 10 iyun 2020-ci il
tarixli qərarının Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına (bundan sonra –
Konstitusiya) və qanunlarına uyğunluğunun yoxlanılmasını xahiş etmişdir.
Şikayətdə göstərilmişdir ki, kassasiya instansiyası
məhkəməsi işə baxarkən “Atrabank” ASC ilə “Polad - 2008” MTK arasında bağlanmış
kredit xətti müqaviləsinin formal xarakterli olmasına diqqət yetirməmişdir.
Belə ki, “Atrabank” ASC-nin İdarə Heyətinin sədri E.Nəbiyev barəsində olan
cinayət işi üzrə Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin 2018-ci il 5 iyul tarixli
qanuni qüvvəyə minmiş hökmü ilə müəyyən edilmişdir ki, E.Nəbiyev “RR Aqro” Məhdud
Məsuliyyətli Cəmiyyətinin (bundan sonra – “RR Aqro” MMC) direktoru Ə.Məmmədovdan
21 noyabr 2014-cü il tarixli kredit müqaviləsi ilə MMC-yə ayrılan vəsaitin yarı
hissəsinin banka borc verilməsini, bu pulun bankın hesabına köçürülərək “Atrabank”
ASC-nin nizamnamə kapitalının formalaşmasına yönəldilmişdir. Sonradan “RR Aqro”
MMC borcu geri tələb etdikdə “Atrabank” ASC-nin İdarə Heyətinin sədri bu pulu
ayrı-ayrı şəxslərin adına rəsmiləşdirməklə qaytaracağını bildirmişdir. Buna
görə bank götürdüyü borcu bəzi hüquqi və fiziki şəxslərin, o cümlədən
“Polad-2008” MTK-nın adına rəsmiləşdirərək öhdəlik yaratmayan formal kredit
müqaviləsi bağlamışdır. Kreditlər real olaraq müştərilərin özlərinə deyil, “RR Aqro”
MMC-nin direktoru Ə.Məmmədova qaytarılmışdır.
Bağlanmış kredit müqavilələrinin formal olması,
həmçinin onunla sübuta yetirilir ki, bank tərəfindən onun müştərilərinə və real
kredit ödəmək qabiliyyəti olmayan
şəxslərə təminatsız böyük məbləğdə kredit verilmişdir.
Ərizəçi həmçinin qeyd edir ki, “Atrabank” ASC ilə “RR
Aqro” MMC arasında bağlanmış kredit müqaviləsi real olaraq “RR Aqro” MMC
tərəfindən ipoteka ilə təmin edilmişdir. “Polad-2008” MTK və digərlərindən
əsassız olaraq əlavə vəsaitin tutulması kredit müqaviləsindəki məbləğin suni
surətdə artmasına gətirib çıxarır.
Lakin məhkəmələr, o cümlədən kassasiya instansiyası
məhkəməsi tərəfindən onun yuxarıda göstərilən dəlillərinə qanunvericiliklə
müəyyən edilmiş qaydada lazımi hüquqi qiymət verilməmişdir.
Ərizəçi hesab edir ki, məhkəmələr tərəfindən işə
baxılarkən Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin (bundan sonra – Mülki
Məcəllə) 337 və 340-cı maddələrinin, Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual
Məcəlləsinin (bundan sonra – Mülki Prosessual Məcəllə) 14.2, 82.4, 88-ci maddələrinin
tələbləri pozulmuş, nəticədə onun Konstitusiyanın 29 və 60-cı maddələrində
təsbit edilmiş mülkiyyət, hüquq və azadlıqların inzibati və məhkəmə təminatı hüquqları pozulmuşdur.
Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu şikayətlə bağlı məhkəmə
aktlarının preyudisiallığına dair əvvəlki qərarlarında formalaşdırdığı hüquqi
mövqedən çıxış edərək aşağıdakıların qeyd edilməsini vacib hesab edir.
Konstitusiyanın 13-cü maddəsinin I hissəsinə əsasən,
Azərbaycan Respublikasında mülkiyyət toxunulmazdır və dövlət tərəfindən müdafiə
olunur. Konstitusiyanın 29-cu maddəsinə görə, hər kəsin mülkiyyət hüququ
vardır. Mülkiyyətin heç bir növünə üstünlük verilmir. Mülkiyyət hüququ, o
cümlədən xüsusi mülkiyyət hüququ qanunla qorunur. Mülkiyyət hüququ
mülkiyyətçinin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə əmlaka sahib olmaq,
əmlakdan istifadə etmək və onun barəsində sərəncam vermək hüquqlarından
ibarətdir. Heç kəs məhkəmənin qərarı olmadan mülkiyyətindən məhrum edilə
bilməz.
Konstitusiyanın 60-cı maddəsinin I hissəsinə müvafiq
olaraq, hər kəsin hüquq və azadlıqlarının inzibati qaydada və məhkəmədə
müdafiəsinə təminat verilir.
Məhkəmə təminatı bir
tərəfdən, hər kəsin pozulmuş hüquqlarının və azadlıqlarının bərpası məqsədilə
məhkəməyə müraciət etmək hüququnu, digər tərəfdən isə məhkəmələrin həmin
müraciətlərə baxmaq və onlara dair ədalətli qərar qəbul etmək vəzifəsini
müəyyən edir.
Konstitusiyanın bu norması,
həmçinin müxtəlif məhkəmə instansiyalarında müraciətin (şikayətin) baxılmasının
prosessual qaydalarına dəqiq riayət olunmasını özündə ehtiva edir.
Qanuni qüvvəyə minmiş
məhkəmə aktı özündə mübahisələndirilən maddi hüququn, yaxud belə hüquqa
əsaslanan faktın mövcud olub-olmamasını qəti surətdə müəyyənləşdirir və
səlahiyyətli şəxsin tələbi ilə hər hansı qeyd-şərt qoyulmadan onların həyata
keçirilməsini ehtiva edir. Məhz bu baxımdan prosessual qanunvericilikdə nəzərdə
tutulmuş bütün müdafiə vasitələri istifadə edildikdən sonra qanuni qüvvəyə
minmiş məhkəmə aktı təkzibolunmazlıq, müstəsnalıq və məcburilik kimi hüquqi
xüsusiyyətlərə malikdir (Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun C.İsmayılzadənin
şikayəti üzrə 2014-cü il 6 iyun tarixli Qərarı).
Məhkəmənin qanuni qüvvəyə
minmiş qərarları preyudisial əhəmiyyətə
malikdir. Preyudisiya institutunun əsas funksiyası eyni faktiki hallar
arasındakı qarşılıqlı əlaqəni və məhkəmə qərarları arasındakı stabilliyi təmin
etməkdir. Preyudisiya institutunun mülki prosesdə eyni faktiki hallar
arasındakı qarşılıqlı əlaqəni təmin etmək funksiyasının mahiyyəti eyni faktiki
halların təkrarən, lüzumsuz olaraq araşdırılması və onlar barəsində yenidən
nəticəyə gəlinməsinin qarşısını almaqdan ibarətdir
(Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun Q.Məmmədova və
digərlərinin şikayəti üzrə 2015-ci il 15 iyul tarixli və “Azərbaycan
Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 82.3-cü maddəsinin şərh edilməsinə
dair” 2016-cı il 23 fevral tarixli Qərarları).
Konstitusiya Məhkəməsi
Plenumunun G.Əhmədovanın şikayəti üzrə 2019-cu il 24 iyul tarixli Qərarında
formalaşdırdığı hüquqi mövqeyə görə, məhkəmə qərarının preyudisiallığı qanuni
qüvvəyə minmiş məhkəmə qərarı ilə müəyyənləşdirilmiş faktların və hüquq
münasibətlərinin işdə iştirak edən şəxslər tərəfindən yenidən
mübahisələndirilməsinin, məhkəmə üçün isə onların başqa prosesdə
araşdırılmasının və təkzib edilməsinin mümkünsüzlüyünü ehtiva edir.
Azərbaycan Respublikası
Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin (bundan sonra – Cinayət-Prosessual Məcəlləsi)
65.1 və 65.4-cü maddələrinə əsasən, cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
ləğv edilməmiş qərarı həmin məsələ üzrə yeni qərar çıxarılmasına yol vermir.
Cinayət prosesini həyata keçirən orqanın qərarı, şəxsin cinayət təqibini istisna
edən qərarlardan başqa, hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarının
çıxarılması ilə əlaqədar məcburi qüvvəyə malik deyildir.
Məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü, habelə
cinayət təqibi üzrə qüvvəyə minmiş digər qərarı mülki işə, kommersiya və ya
inzibati mübahisəyə baxılarkən məhkəmə üçün hadisənin olub-olmaması və şəxsin həmin hadisəyə aidiyyəti hissəsində
məcburidir.
Ali Məhkəmənin Plenumunun “Məhkəmə
qətnaməsi haqqında” 2005-ci il 24 noyabr tarixli Qərarının 4-cü bəndində də
göstərilmişdir ki, Mülki Prosessual Məcəllənin 82.4-cü maddəsinə əsasən məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü,
habelə cinayət təqibi üzrə qüvvəyə minmiş digər qərarı mülki işə və kommersiya
mübahisəsinə baxılarkən məhkəmə üçün hadisənin olub-olmaması və şəxsin həmin
hadisəyə aidiyyəti hissəsində məcburidir. Buna görə də cinayət işindən meydana
gələn ziyanın ödənilməsi barədə mülki işə baxan məhkəmə öz qətnaməsində
cavabdehin təqsirlilik məsələsinə qiymət verə bilməz.
Mülki Prosessual Məcəllənin
82.4-cü maddəsinə müvafiq olaraq, məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmünün,
habelə cinayət təqibi üzrə qüvvəyə minmiş digər qərarın mülki işə və kommersiya
mübahisəsinə baxılarkən məhkəmə üçün preyudisiallığı işdə iştirak edən
şəxslərin dairəsi ilə məhdudlaşır və yalnız hadisənin olub-olmaması və şəxsin
həmin hadisəyə aidiyyəti hissəsində məcburidir. Yəni, məhkəmənin qanuni qüvvəyə
minmiş hökmünün, habelə cinayət təqibi üzrə qüvvəyə minmiş digər qərarın preyudisial
əhəmiyyəti prosessual qanunvericiliklə müəyyən edilmiş subyektiv və obyektiv
hədlərdə mümkündür. Preyudisiallığın subyektiv həddi şəxslərin dairəsi ilə,
obyektiv həddi isə hadisənin olub-olmaması və şəxsin həmin hadisəyə aidiyyəti
hissəsi ilə müəyyən edilir.
Mülki işə “Atrabank” ASC-nin
İdarə Heyətinin sədri E.Nəbiyevin Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
179.3.2 və 308.2-ci maddələri ilə məhkum edilməsinə dair Bakı Ağır Cinayətlər
Məhkəməsinin 2018-ci il 5 iyul tarixli hökmü əlavə olunmuşdur.
Həmin qanuni qüvvəyə minmiş hökm
ilə aşağıdakı hadisələrin olması müəyyən edilmişdir:
- “Atrabank” ASC ilə “RR Aqro”
MMC arasında 21 noyabr 2014-cü il tarixli, KM 01 saylı kredit müqaviləsinin
bağlanması;
- fəaliyyətin
genişləndirilməsi məqsədi ilə kredit vəsaitinin 25 noyabr 2014-cü il tarixində
“Atrabank” ASC-nin kredit hesabından “RR Aqro” MMC-yə məxsus cari hesaba
köçürülməsi;
- 25 noyabr 2014-cü il
tarixində həmin vəsaitin “RR Aqro”
MMC-yə məxsus hesabdan kassa hesabına köçürülməsi və həmin hesabdan məxaric
edilməsi;
- həmin məbləğin yarı
hissəsinin “RR Aqro” MMC tərəfindən “Atrabank” ASC-nin İdarə Heyətinin Sədri E.Nəbiyevə
verilməsi;
- 25 noyabr 2014-cü il
tarixində bu məbləğin kassa hesabından mədaxil edilərək E.Nəbiyevə məxsus cari
hesaba köçürülməsi;
- E.Nəbiyev (depozitor) və
“Atrabank” ASC arasında 26 noyabr 2014-cü il tarixli subordinasiyalı depozit
müqaviləsinin bağlanması və s.
Adı çəkilən hökmlə, həmçinin
məhkəmə iclasında şahid qismində dindirilmiş “RR Aqro” MMC-nin direktoru
Ə.Məmmədovun, “Polad-2008” MTK-nın
direktoru F.Bədəlovun və digərlərinin ifadələrinə əsasən müəyyən edilmişdir ki,
“Polad-2008” MTK-nın adına bağlanmış kredit xətti müqaviləsi real müqavilə olmamış,
E.Nəbiyevin təklifi ilə “RR Aqro” MMC-nin direktoru Ə.Məmmədovun 2014-cü il
tarixli kredit müqaviləsi əsasında kredit məbləğinin bankda saxlanılan
hissəsinin qaytarılması məqsədi ilə bağlanmışdır. E.Nəbiyev həmin kreditlər
üzrə faiz ödənişlərini, kreditin qaytarılmasını və s. məsrəfləri özü
ödəyəcəyini bildirmişdir. Bununla bağlı Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsi
tərəfindən E.Nəbiyev barəsində Cinayət Məcəlləsinin 308.2-ci maddəsi ilə ittiham
hökmü çıxarılmışdır.
Əmanətlərin Sığortalanması
Fondu Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin həmin hökmü ilə razılaşmayaraq apellyasiya
şikayəti vermiş, lakin Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının 27
dekabr 2018-ci il tarixli qərarı ilə şikayət təmin edilməmişdir.
Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu hesab edir ki, mülki işə baxan məhkəmə instansiyaları, o cümlədən Ali
Məhkəmənin Kommersiya Kollegiyası Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin hökmü ilə
müəyyən edilən halların preyudisial əhəmiyyət daşımasına hüquqi qiymət verməmiş
və bununla da ərizəçinin Konstitusiyanın 60-cı maddəsində təsbit edilmiş
hüquqları pozulmuşdur.
İş materiallarında olan Azərbaycan
Respublikasının Baş Prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə Baş İdarəsinin
Əmanətlərin Sığortalanması Fonduna ünvanladığı 12 mart 2018-ci il tarixli
məktubunda göstərilmişdir ki, “Atrabank” ASC “RR Aqro” MMC ilə 21 noyabr
2014-cü il tarixli kredit müqaviləsi bağlamaqla, 3 000 000 manat kreditin
ayrılmasını təmin etmiş, bu vəsaitin yarı hissəsini borc olaraq alıb kredit
götürənə verməyərək, “Atrabank” ASC-də saxlamışdır. Sonradan “RR Aqro” MMC
tərəfindən borc vəsaitinin geri qaytarılması tələb olunduqda, o, həmin pulu
ayrı-ayrı hüquqi və fiziki şəxslərin, o cümlədən “Polad-2008” MTK-nın adına
formal qanunsuz kreditlər rəsmiləşdirməklə qaytarmağa çalışmışdır. Kreditlər
real olaraq müştərilərin özlərinə, o cümlədən “Polad-2008” MTK-ya deyil, “RR Aqro”
MMC-dən alınmış borc pulun qaytarılması üçün verilmiş, lakin “Polad-2008”
MTK-nın adına formal olaraq kredit müqaviləsi kimi rəsmiləşdirildiyindən,
“Polad-2008” MTK-nın sədri F.Bədəlov barəsində cinayət təqibinin başlanması rədd
edilmişdir.
Məhkəmələr Əmanətlərin
Sığortalanması Fondunun iddiasını təmin edərək ona əsaslanmışlar ki, cinayət
işində F.Bədəlov kredit xətti müqaviləsi üzrə 255 000 ABŞ dolları çıxardığını
bildirmiş və beləliklə borcun olmasını etiraf etmişdir.
Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu məhkəmələrin bu nəticələri ilə bağlı hesab edir ki, kredit xətti
müqaviləsi üzrə pulun çıxarılması faktı öz-özlüyündə borcun etiraf edilməsi
kimi qiymətləndirilə bilməz. Belə nəticə üçün iki tərəf arasında bağlanan
kredit müqaviləsinin doğruluğuna, uydurma əqd olub-olmamasına, bank
təcrübəsində böyük məbləğdə verilən kreditə görə kredit müqaviləsinin real
təminat olmadan bağlanması faktına və digər sübutlara Mülki Prosessual
Məcəllənin 88-ci maddəsinə uyğun olaraq obyektiv, qərəzsiz, hərtərəfli və tam
baxdıqdan sonra, həmin sübutlara tətbiq edilməli hüquq normalarına müvafiq
olaraq qiymət verilməli idi.
Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu şikayətlə bağlı, həmçinin əqdlərin etibarsızlığına dair normaları
nəzərdən keçirərək bir daha qeyd etməyi vacib bilir ki, hər hansı əqdin
etibarlılığı, yəni arzu olunan hüquqi nəticəyə səbəb olması üçün onun
bağlanmasında lazımi subyektlərin (səlahiyyətli şəxslərin) iştirakı, onların
arasında iradə ifadəsinin bildirilməsi və
vahidliyinin mövcudluğu, əqdin forma və məzmununun qanunvericiliyin tələblərinə
uyğun olması vacibdir. Müqavilənin qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qayda və
şərtlərə uyğun bağlanması tələb olunur (Ə.İbrahimovun şikayəti üzrə 2004-cü il
12 aprel tarixli Qərar).
Mülki Məcəllənin 337-ci
maddəsinə görə, bu Məcəllədə müəyyənləşdirilmiş şərtləri pozmaqla bağlanmış əqd
etibarsızdır. Etibarsız əqdlər mübahisə edilən əqdlər və ya əhəmiyyətsiz əqdlər
ola bilər.
Mülki Məcəllənin 340.1-ci
maddəsinə görə, uydurma əqd ona uyğun hüquqi nəticələr yaratmaq niyyəti olmadan
yalnız görünüş üçün bağlanmış əqddir. Uydurma əqd əhəmiyyətsizdir.
Əhəmiyyətsiz əqd məhkəmə
tərəfindən etibarsız sayılıb-sayılmamasından asılı olmayaraq özlüyündə
etibarsız olan əqddir. Etibarsız əqd onun etibarsızlığı ilə bağlı nəticələr
istisna olmaqla, hüquqi nəticələrə səbəb olmur. Bu cür əqd bağlandığı andan
etibarsızdır (Mülki Məcəllənin 337.3 və
337.4-cü maddələri).
Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu hesab edir ki, mülki iş üzrə birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələri tərəfindən qanunun yuxarıda
göstərilən tələbləri nəzərə alınmamış, çəkişmə prinsipi və tərəflərin digər
prosessual hüquqlarının həyata keçirilməsi lazımınca təmin edilməmişdir.
Kassasiya instansiyası
məhkəməsinin əsas təyinatını və həmin instansiyada işə baxılmanın hədlərini
müəyyənləşdirən Mülki Prosessual Məcəllənin 416-cı maddəsinə əsasən,
bu məhkəmə apellyasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən maddi və prosessual
hüquq normalarının düzgün tətbiq edilməsini yoxlayır.
Mülki Prosessual
Məcəllənin 418.1 və 418.3-cü maddələrinə görə, maddi və prosessual hüquq
normalarının pozulması və ya düzgün tətbiq olunmaması, o cümlədən maddi
və prosessual hüququn tətbiqi üzrə məhkəmə təcrübəsinin vahidliyinin
pozulması apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qətnamə və qərardadının
ləğv edilməsi üçün əsasdır. Prosessual hüquq normalarının pozulması və ya
düzgün tətbiq olunmaması qətnamənin, yaxud qərardadın ləğv edilməsi üçün o vaxt
əsas ola bilər ki, bu pozuntu düzgün qətnamə qəbul edilməməsi ilə nəticələnsin
və ya nəticələnə bilsin.
Ali Məhkəmənin Kommersiya
Kollegiyası hazırkı iş üzrə apellyasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən
prosessual hüquq normalarının pozulmasına lazımi diqqət yetirməmiş, həmin
məhkəmənin 15 noyabr 2019-cu il tarixli qətnaməsini dəyişdirmədən saxlamaqla
Mülki Prosessual Məcəllənin 416, 418.1 və 418.3-cü maddələrinin
tələblərinə uyğun olmayan 10 iyun 2020-ci il tarixli qərar qəbul etmiş, nəticədə
ərizəçinin Konstitusiyanın 60-cı maddəsinin I hissəsində nəzərdə tutulmuş hüquq
və azadlıqların inzibati və məhkəmə təminatı hüququ pozulmuşdur.
Yuxarıda göstərilənləri
nəzərə alaraq, Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu belə nəticəyə gəlir ki,
ləğv prosesində olan “Atrabank“ ASC-nin ləğvedicisi
Əmanətlərin Sığortalanması Fondunun “Polad-2008” MTK-ya qarşı 25 noyabr 2015-ci
il tarixli kredit xətti müqaviləsindən irəli gələn tələblərinə dair iş
üzrə Ali Məhkəmənin Kommersiya Kollegiyasının 10 iyun 2020-ci il tarixli
qərarı Konstitusiyanın 60-cı maddəsinin I hissəsinə, Mülki Prosessual
Məcəllənin 82.4, 416, 418.1 və 418.3-cü maddələrinə uyğun
olmadığından qüvvədən düşmüş hesab edilməlidir. İşə bu Qərarda əks olunmuş
hüquqi mövqelərə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının mülki prosessual
qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada və müddətdə yenidən baxılmalıdır.
Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin V və IX hissələrini, “Konstitusiya
Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 52, 62, 63, 65-67 və
69-cu maddələrini rəhbər tutaraq, Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu
QƏRARA ALDI:
1. Ləğv prosesində olan
“Atrabank” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin ləğvedicisi Əmanətlərin Sığortalanması
Fondunun “Polad-2008” Mənzil-Tikinti Kooperativinə qarşı 25 noyabr 2015-ci il
tarixli kredit xətti müqaviləsindən irəli gələn tələblərinə dair iş üzrə Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin Kommersiya Kollegiyasının 10 iyun 2020-ci il
tarixli qərarı Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 60-cı
maddəsinin I hissəsinə, Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual
Məcəlləsinin 82.4, 416, 418.1 və 418.3-cü maddələrinə uyğun olmadığından
qüvvədən düşmüş hesab edilsin. İşə bu Qərarda əks olunmuş hüquqi mövqelərə
uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının mülki prosessual qanunvericiliyi
ilə müəyyən edilmiş qaydada və müddətdə yenidən baxılsın.
2. Qərar dərc olunduğu
gündən qüvvəyə minir.
3. Qərar “Azərbaycan”,
“Respublika”, “Xalq qəzeti”, “Bakinski raboçi” qəzetlərində və “Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Məlumatı”nda dərc edilsin.
4. Qərar qətidir, heç bir
orqan və ya şəxs tərəfindən ləğv edilə, dəyişdirilə və ya rəsmi təfsir oluna
bilməz.
Sədr
Fərhad
Abdullayev
