AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI
ADINDAN
Azərbaycan Respublikası
Konstitusiya Məhkəməsi
Plenumunun
Q Ə R A R I
İ.Zeynalov və digərlərinin şikayətləri üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının 14 iyun 2022-ci il tarixli və R.Axundovun şikayəti üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının 11 noyabr 2021-ci il tarixli qərarlarının Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair
20 fevral
2023-cü
il Bakı şəhəri
Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu Fərhad Abdullayev (sədr), Sona
Salmanova, Humay Əfəndiyeva (məruzəçi-hakim), Rövşən İsmayılov,
Ceyhun Qaracayev, Rafael Qvaladze (məruzəçi-hakim), İsa Nəcəfov və Kamran
Şəfiyevdən ibarət tərkibdə,
məhkəmə katibi
Fəraid Əliyevin iştirakı ilə,
Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin V hissəsinə, “Konstitusiya
Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 27.2 və 34-cü
maddələrinə və Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Daxili
Nizamnaməsinin 39-cu maddəsinə müvafiq olaraq, konstitusiya məhkəmə icraatının
yazılı prosedur qaydasında keçirilən məhkəmə iclasında İ.Zeynalov və
digərlərinin şikayətləri üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Cinayət
Kollegiyasının 14 iyun 2022-ci il tarixli, R.Axundovun şikayəti üzrə
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının 11 noyabr
2021-ci il tarixli qərarlarının Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və
qanunlarına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair konstitusiya işinə baxdı.
İş üzrə
hakimlər R.Qvaladzenin və H.Əfəndiyevanın məruzələrini, ərizəçilərin
şikayətlərini, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğunun, Bakı
Apellyasiya Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının
mülahizələrini, Milli
Aviasiya Akademiyasının İqtisadiyyat və hüquq fakültəsinin dekanı, hüquq
elmləri doktoru A.Rüstəmzadənin rəyini və iş materiallarını
araşdırıb müzakirə edərək, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin
Plenumu
MÜƏYYƏN ETDİ:
Bakı Ağır
Cinayətlər Məhkəməsinin 10 iyul 2017-ci il tarixli hökmü ilə A.Zeynalov
Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin (bundan sonra – Cinayət Məcəlləsi)
162-1.1, 178.3.2, 192.2.2, 213.2.2, 308.2 və 312.2-ci maddələri ilə təqsirli
bilinərək cinayətlərin məcmusu üzrə qəti olaraq 9 il müddətinə azadlıqdan
məhrum etmə cəzasına məhkum edilmiş, cinayət məsuliyyətinə cəlb etmə müddəti
keçdiyindən isə Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin (bundan
sonra – Cinayət-Prosessual Məcəlləsi) 44.2.1-ci maddəsinə əsasən ona Cinayət
Məcəlləsinin 313-cü maddəsi ilə cəza təyin edilməmişdir.
Hökmə əsasən
A.Zeynalova məxsus olan, lakin başqa şəxslərin adına rəsmiləşdirilmiş əmlak, o
cümlədən,
- Bakı
şəhəri Səbail rayonu Xaqani küçəsi 1 ünvanında yerləşən binanın ikinci
mərtəbəsindəki 27 kv.m qeyri-yaşayış sahəsi;
- Quba
rayonu Qam-Qam kəndində yerləşən torpaq sahəsi və onun üzərində yerləşən fərdi
yaşayış evi;
- Quba
rayonu Küpçal kəndində yerləşən 0.72 ha torpaq sahəsi (o cümlədən ərizəçinin
mülkiyyətində qalmış 0.08 ha hissəsi);
- Quba
rayonu, Püstəqasım kəndində yerləşən 0.12 ha həyətyanı torpaq sahəsi xüsusi
müsadirə edilərək zərərçəkmiş şəxslərə dəymiş zərərin ödənilməsinə
yönəldilmişdir.
Hökm ilə
A.Zeynalov təşkilati-təsərrüfat funksiyaları yerinə yetirən vəzifəli şəxs kimi
“Sevil Construction” MMC, “Sevil Massivi” MMC və “Sevil Massivi” MTK-nın
təsisçisi olmaqla, MTK-nın digər təsisçiləri E.İsmayılov, Z.Çələbiyev və
qeyriləri ilə cinayət əlaqəsinə girərək külli miqdarda ziyan vurmaqla
dələduzluq, vəzifə saxtakarlığı, vergiləri ödəməkdən yayınma və s. cinayətləri
törətdiyinə görə məhkum olunmuşdur.
Sumqayıt
Apellyasiya Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının 15 yanvar 2019-cu il tarixli
qərarı ilə birinci instansiya məhkəməsinin hökmü dəyişdirilmiş, A.Zeynalova
Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 44.2.1-ci maddəsinə əsasən Cinayət Məcəlləsinin
162-1.1-ci maddəsi ilə cəza təyin edilməmiş, həmin Məcəllənin 73-2.1-ci
maddəsinə müvafiq olaraq o, Cinayət Məcəlləsinin 213.2.2-ci maddəsi ilə cinayət
məsuliyyətindən azad edilmiş və qəti olaraq ona 6 il müddətinə azadlıqdan məhrum
etmə cəzası təyin edilmişdir.
Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının (bundan sonra – Ali
Məhkəmənin Cinayət Kollegiyası) 22 may 2019-cu il tarixli qərarı ilə A.Zeynalov
və digərləri barədə apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qərarı ləğv edilmiş,
iş yenidən baxılması üçün həmin məhkəməyə göndərilmişdir.
Sumqayıt
Apellyasiya Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının 18 avqust 2020-ci il tarixli
qərarı ilə Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin hökmü dəyişdirilmiş, A.Zeynalova
cinayət məsuliyyətinə cəlb etmə müddəti keçdiyindən Cinayət Məcəlləsinin
162-1.1-ci maddəsi ilə cəza təyin edilməmiş, Cinayət Məcəlləsinin 73-2.1-ci
maddəsinə müvafiq olaraq həmin Məcəllənin 213.2.2-ci maddəsi ilə o, cinayət
məsuliyyətindən azad edilmiş, qəti olaraq ona 7 il azadlıqdan məhrum etmə
cəzası təyin edilmişdir.
Ali Məhkəmənin
Cinayət Kollegiyasının 14 iyun 2022-ci il tarixli qərarı ilə apellyasiya
instansiyası məhkəməsinin qərarı dəyişdirilmədən saxlanılmışdır.
A.Zeynalov 13
fevral 2022-ci ildə vəfat etmiş, onun hüquqi varisi İ.Zeynalov və
N.Kələntərova, S.Zeynalova və İ.Əliyeva Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya
Məhkəməsinə (bundan sonra – Konstitusiya Məhkəməsi) şikayətlə müraciət edərək
Ali Məhkəmənin Cinayət Kollegiyasının qeyd olunan qərarının Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyasına (bundan sonra – Konstitusiya) və qanunlarına
uyğunluğunun yoxlanılmasını xahiş etmişlər.
Konstitusiya
şikayətləri onunla əsaslandırılmışdır ki, iş üzrə məhkəmə tərəfindən müəyyən
edilmiş hallara görə, A.Zeynalov və digərləri cinayət əməllərini 2011-ci ilin
iyun ayından 2014-cü ilin əvvəlinə kimi olan dövrdə törətmiş, birinci
instansiya məhkəməsi isə A.Zeynalovun Konstitusiyanın 13, 29 və 60-cı
maddələrinin I hissələrində təsbit olunmuş mülkiyyət və məhkəmə müdafiəsi hüquqlarını
pozaraq cinayət əməllərinin törədilməsindən əvvəl əldə edilmiş əmlakı müsadirə
etmiş, öz növbəsində kassasiya instansiyası məhkəməsi göstərilən əmlaka
münasibətdə xüsusi müsadirənin tətbiqinin əsassız və qanunsuz olmasına dair
kassasiya şikayətinin dəlillərini nəzərə almayaraq, apellyasiya instansiyası
məhkəməsinin qərarını dəyişdirmədən saxlamışdır.
İş üzrə digər
məhkum E.İsmayılov, maraqlı şəxslər R.İsmayılova və H.İsmayılova konstitusiya
şikayətlərində qeyd etmişlər ki, Bakı şəhəri Nəsimi rayonu M.Qaşqay küçəsi 748
ünvanında yerləşən 31 saylı mənzil, Bakı şəhəri Nərimanov rayonu N.Nərimanov
küçəsi 11 ünvanında yerləşən 26 saylı mənzil, Bakı şəhəri Nərimanov rayonu
M.Qaşqay küçəsi 97 ünvanında yerləşən 45 saylı mənzil cinayət əməlləri
törədilməsindən əvvəl əldə edilmiş, lakin qanunsuz və əsassız olaraq müsadirə
edildiyindən onların Konstitusiyada və qanunlarda təsbit olunmuş mülkiyyət
hüquqları pozulmuşdur.
Digər cinayət
işi üzrə Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin 16 mart 2020-ci il tarixli hökmünə
əsasən E.Şirinovanın və S.Quliyevin Cinayət Məcəlləsinin 178.3.2, 32.5, 308.2,
32.5, 313, 32.4, 312.1-ci maddələri ilə təqsirləndirilmələrinə dair cinayət işi
üzrə bir sıra əmlak, o cümlədən H.Hüseynovun adına olan Bakı şəhəri Xəzər
rayonu Buzovna qəsəbəsi,Usta Baba Pirməmməd küçəsi 14 ünvanında yerləşən
qeyri-yaşayış sahəsi müsadirə edilmişdir.
Həmin hökmdən
narazı qalan maraqlarına toxunan şəxs R.Axundov apellyasiya şikayəti verərək
yuxarıda adı çəkilən qeyri-yaşayış sahəsinə dair müsadirənin götürülməsini
xahiş etmişdir.
Bakı
Apellyasiya Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının 9 fevral 2021-ci il tarixli
qərarı ilə Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin hökmü dəyişdirilmədən
saxlanılmışdır.
Ali Məhkəmənin
Cinayət Kollegiyasının 11 noyabr 2021-ci il tarixli qərarı ilə maraqlarına
toxunan şəxs R.Axundov və digərləri tərəfindən verilmiş kassasiya şikayəti
təmin edilməyərək Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının qərarı
dəyişdirilmədən saxlanılmışdır.
R.Axundov
Konstitusiya Məhkəməsinə şikayətlə müraciət edərək bildirmişdir ki, qeyd edilən
qeyri-yaşayış sahəsi H.Hüseynov tərəfindən ona 22 yanvar 2010-cu il tarixində
satılmışdır. Alğı-satqı müqaviləsi göstərilən tarixdə notarial qaydada
rəsmiləşdirilsə də, R.Axundov mülkiyyət hüququnun qeydə alınması
üçün Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestri Xidmətinə 2019-cu il tarixində
müraciət etmiş və ona məlum olmuşdur ki, həmin əmlakın üzərinə Bakı şəhəri
Binəqədi Rayon Məhkəməsinin 16 may 2019-cu il tarixli qərarı ilə həbs
qoyulmuşdur.
R.Axundov
şikayətində qeyd etmişdir ki, sözügedən qeyri-yaşayış sahəsinin üzərinə həbs
qoyularkən həmin əmlak ümumiyyətlə mövcud olmamışdır. Qeyd edilən əmlakın
mülkiyyətçisi R.Axundov 2010-cu ildə əmlakı tam qanuni əsaslarla əldə etdikdən
sonra onu sökmüş, bu barədə Dövlət Reyestri Xidmətinə müraciət etmiş və yerində
öz vəsaiti hesabına yeni tikili inşa etmişdir. Bu halın mövcudluğu sözügedən
sahənin əvvəlki texniki pasportunda qeyd edilən və hazırda mövcud olan
konstruktiv elementlərin fərqli olması ilə sübut edilir.
Birinci
instansiya məhkəməsi belə qənaətə gəlmişdir ki, E.Şirinovanın kürəkəni
H.Hüseynovun daşınmaz əmlakın dövlət reyestrində adına olan həmin qeyri-yaşayış
sahəsi birincinin cinayət yolu ilə əldə etdiyi pul vəsaiti hesabına alınmış
əmlakdır və rəsmiyyətdə öz adına olmasa da, faktiki olaraq ona məxsusdur.
Lakin cinayət
işinin materiallarına əsasən E.Şirinovaya verilmiş ittihamlar üzrə ilk cinayət
əməlinin 2011-ci ilin dekabr ayında baş verməsi, mübahisəli qeyri-yaşayış
sahəsinin isə H.Hüseynovun adına daşınmaz əmlakın dövlət reyestrində 24 aprel
2007-ci il tarixində qeydə alınması məhkəmə tərəfindən nəzərə alınmamışdır.
R.Axundovun
qənaətinə görə, məhkəmələr qərarlarında 2011-ci ildə törədilən cinayət əməli
nəticəsində 2007-ci ildə əmlak əldə edilməsinin qeyri-mümkünlüyünə, eyni
zamanda əmlakın alğı-satqı müqaviləsi əsasında 2010-cu ildə
özgəninkiləşdirilməsinə hüquqi qiymət verməmişlər.
Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumu İ.Zeynalov və digərlərinin və R.Axundovun şikayətlərinin
predmetinin mahiyyətcə eyni məsələlər təşkil etdiyini nəzərə alaraq “Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Daxili Nizamnaməsi” nin 17-ci maddəsinə
əsasən işlərin bir icraatda birləşdirilməsini məqsədəmüvafiq hesab etmişdir.
Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumu qeyd edir ki, ərizəçilər N.Kələntərova və İ.Əliyevanın
barəsində Ali Məhkəmənin Cinayət Kollegiyasının 2 iyul 2021-ci il tarixli
qüvvədə olan qərarının mövcud olması, S.Zeynalovanın birinci instansiya məhkəməsinin
hökmündən apellyasiya şikayəti verməməsi, H.Qafarovanın isə müsadirə olunan
əmlakının cinayət hadisəsindən sonra əldə edilməsi səbəbindən onların
şikayətlərinə konstitusiya məhkəmə icraatı qaydasında baxılması üçün hüquqi
əsaslar mövcud deyildir. Bu barədə Konstitusiya
Məhkəməsinin Palatası müvafiq Qərardadlar qəbul
etmişdir.
Şikayətlərlə
bağlı Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu aşağıdakıları qeyd edir.
Azərbaycan
Respublikasında mülkiyyət toxunulmazdır və dövlət tərəfindən müdafiə olunur.
Mülkiyyət hüququ, o cümlədən xüsusi mülkiyyət hüququ qanunla qorunur
(Konstitusiyanın 13-cü maddəsinin I hissəsi və 29-cu maddəsinin II hissəsi).
Konstitusiya
hüquq və azadlıqlarla yanaşı, onlardan irəli gələn vəzifələri də müəyyən edir
və hüquqların həyata keçirilməsinə mümkün qanuni və əsaslı müdaxilələri istisna
etmir.
Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumu çoxsaylı qərarlarında vurğulamışdır ki, mülkiyyət hüququna
müdaxilə qanuni hədlər daxilində olmaqla ciddi ictimai zərurətdən irəli gəlməli
və Konstitusiya prinsiplərindən kənara çıxmamalıdır (“Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin 1993-cü il 5 yanvar tarixli, 392 saylı Fərmanının və Azərbaycan
Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1993-cü il tarixli, 267 saylı qərarının
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair”
2004-cü il 25 oktyabr tarixli, “Sosial sığorta haqqında” Azərbaycan
Respublikası Qanununun 21-ci maddəsinin birinci hissəsinin yeddinci abzasının
şərh edilməsinə dair” 2010-cu il 29 oktyabr tarixli Qərarlar və s.).
Cinayət-hüquqi
tədbir olaraq xüsusi müsadirə Cinayət Məcəlləsinin 99-1-ci maddəsində əmlakın
məhkəmənin yekun qərarı ilə məcburi qaydada və əvəzsiz olaraq dövlət nəfinə
alınması kimi müəyyən edilmişdir.
Həmin maddəyə
əsasən, qanunla nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, şəxsin cinayət
törədilərkən istifadə etdiyi alət və vasitələr, cinayət yolu ilə əldə etdiyi
əmlak, habelə həmin əmlak hesabına əldə edilmiş gəlirlər, cinayət yolu ilə əldə
edilmiş əmlakın mülki-hüquqi əqdlərin bağlanması və ya digər üsullarla tam və
ya qismən çevrildiyi digər əmlak və ya onun müvafiq hissəsi, terrorçuluğun,
qanunvericiliklə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələrin və ya qrupların,
mütəşəkkil dəstələrin və ya cinayətkar birliklərin (cinayətkar təşkilatların)
maliyyələşdirilməsi üçün nəzərdə tutulan və ya istifadə olunan əmlak məhkəmənin
yekun qərarı ilə məcburi qaydada və əvəzsiz olaraq dövlət nəfinə alınır.
Xüsusi müsadirə
ilə bağlı ətraflı açıqlama Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun “Azərbaycan
Respublikası Cəzaların İcrası Məcəlləsinin 183.2-ci maddəsinin Azərbaycan
Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 142.1, 383.1, 408.3-cü maddələri
və Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 82.4-cü maddəsi ilə
əlaqəli şərh edilməsinə dair” 2022-ci il 24 fevral tarixli Qərarında
verilmişdir.
Həmin Qərarda
Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu müsadirə ilə bağlı Cinayət- Prosessual
Məcəlləsinin 142.1, 249.1, 249.2, 249.3.3, 493.3.6-cı maddələrinin tələblərini
ətraflı təhlil edərək, həmçinin müstəntiqin, ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun və ya məhkəmənin qəbul etdiyi
qərarın qanuni və əsaslandırılmış olmasını zəruri edən qanunçuluq
prinsipini nəzərə alaraq belə nəticəyə gəlmişdir ki, məhkəmə tərəfindən cinayət
işi çərçivəsində qəbul edilən digər prosessual qərarlar kimi, əmlak üzərinə
həbs qoyulması barədə qərar da yoxlanılmış və qiymətləndirilmiş sübutlarla
əsaslandırılmalıdır.
Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumu izah etmişdir ki, Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 139-cu
maddəsinin mənasına görə, cinayət işi üzrə icraat zamanı təqsirləndirilən şəxsə
məxsus və müsadirə olunan əmlakın cinayətin törədilməsi nəticəsində əldə
olunmasını və ya bu əmlakdan əldə olunmuş gəlir olmasını, yaxud cinayətin
törədilməsi üçün istifadə olunan və ya istifadəsi nəzərdə tutulan silah, alət
və ya sair vasitələr olmasını, habelə təqsirləndirilən şəxsə məxsus olmasa da,
onun törətmiş olduğu cinayət nəticəsində əldə olunmuş əmlak olmasını təsdiq
edən hallar sübuta yetirilməlidir.
Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumu bir daha qeyd etməyi vacib bilmişdir ki, cinayət
törətməyən və ya cinayət törədən şəxsin hərəkətlərinə görə maddi məsuliyyət
daşımayan şəxsin əmlakına əsaslandırılmamış həbsin qoyulması mülkiyyət hüququna
qeyri-mütənasib və əsassız müdaxilə kimi qəbul oluna bilər. Bu isə ədalətlilik,
hüquq və azadlıqların məhdudlaşdırılmasının mütənasibliyinə və qanuniliyinə
dair konstitusiya prinsiplərinə, mülkiyyətin qanunla qorunmasına, məhkəmə
müdafiəsi təminatına cavab vermir və Konstitusiyanın 13-cü maddəsinin I
hissəsinin, 29-cu maddəsinin II hissəsinin və 60-cı maddəsinin I hissəsinin
tələblərinə ziddir.
Adı çəkilən
Qərarda xüsusilə vurğulanmışdır ki, cinayət əməlinin törədilməsindən əvvəl əldə
edilmiş və ya bu əməl nəticəsində əldə edilməmiş təqsirləndirilən şəxsə və ya
digər şəxslərə məxsus əmlaka münasibətdə məcburi-hüquqi tədbir
olaraq müsadirə tətbiq edilə bilməz.
Xüsusi müsadirə
ilə bağlı İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin (bundan sonra – Avropa
Məhkəməsi) hüquqi mövqeyinə əsasən, cinayət prosesində cinayət yolu ilə əldə
edilmiş gəlirlərin müsadirəsi cəmiyyətin ümumi mənafeyinə cavab verməklə
cinayət fəaliyyətinə qarşı mübarizənin zəruri və səmərəli vasitəsidir (Raymondo
İtaliyaya qarşı iş üzrə 1994-cü il 22 fevral tarixli Qərar, § 30). Bu
kontekstdə müsadirə həmçinin “Cinayətdən əldə edilən gəlirlərin yuyulması
(leqallaşdırılması), axtarışı və müsadirəsi haqqında” Avropa Şurasının
Konvensiyasının məqsədlərinə uyğundur və bu Konvensiya iştirakçı dövlətlərdən
ağır cinayətlərlə əlaqədar istifadə edilən alətlərin və cinayət yolu ilə əldə
edilmiş gəlirlərin müsadirəsinin tətbiqini tələb edir. Beləliklə, cinayət yolu
ilə əldə edilmiş əmlakın müsadirə edilməsi haqqında qərar ümumi maraqlara
xidmət edir, cinayət fəaliyyəti ilə məşğul olmaq niyyətli şəxsləri bundan
çəkindirir, cinayətkar fəaliyyət vasitəsilə zənginləşmənin qarşısının alınmasına
təminat verir (Denisova və Moiseyeva Rusiyaya qarşı iş üzrə 2010-cu
il 1 aprel tarixli § 58, Phillips Birləşmiş Krallığa qarşı iş üzrə 2001-ci
il 5 iyul tarixli § 52 Qərarlar).
Bununla belə,
Məhkəmə müsadirənin tətbiq edilməsinin “İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların
müdafiəsi haqqında” Konvensiyanın 1 saylı Protokolunun 1-ci maddəsinə
uyğunluğunu qiymətləndirərkən güdülən qanuni məqsədlə mülkiyyət hüququ arasında
ədalətli tarazlığın əldə edilib-edilmədiyini və kifayət qədər prosessual
təminatların olub-olmadığını nəzərdən keçirir (Rummi Estoniyaya qarşı iş
üzrə 2015-ci il 15 yanvar tarixli Qərar).
Phillips
Birləşmiş Krallığa qarşı iş üzrə 2001-ci il 5 iyul tarixli, Silickiene Litvaya qarşı iş üzrə 2012-ci
il 10 aprel tarixli, Geerings Niderlanda qarşı iş üzrə 2007-ci
il 1 mart tarixli Qərarlarda Avropa Məhkəməsi qeyd etmişdir ki, müsadirə olunan
əmlak və aktivlərin məhz cinayət yolu ilə əldə olunması cinayət işi üzrə sübut
olunmalıdır.
Həmçinin qeyd
edilməlidir ki, konstitusiya işi üzrə əksər mütəxəssis mülahizələrində
göstərilmişdir ki, cinayət törədilməsindən əvvəl əldə edilmiş əmlakın xüsusi
müsadirə edilməsi yolverilməzdir.
Konstitusiyanın
63-cü maddəsinin V hissəsinə görə, məhkəmənin hökmü olmasa, kimsə cinayətdə
təqsirli sayıla bilməz. Konstitusiyanın bu müddəası baxımından ədalət
mühakiməsinin ən mühüm aktı olan məhkəmə hökmünün qanuni, əsaslı və
ədalətliliyinin təmin edilməsi demokratik hüquqi dövlətdə xüsusi əhəmiyyət kəsb
edir.
Məhkəmə hökmü
Konstitusiyanın, Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin, Azərbaycan Respublikasının
cinayət və digər qanunlarının tələblərinə riayət edilməklə çıxarıldıqda qanuni
hesab edilir (Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 349.4-cü maddəsi). Məhkəmə hökmü
o vaxt qanuni hesab edilə bilər ki, hökm həm forma, həm də məzmununa görə
cinayət-prosessual qanunvericiliyinin, cinayət qanununun və Azərbaycan
Respublikasının digər qanunvericilik aktlarının tələblərinə cavab vermiş olsun.
Hökmdə öz əksini tapmalı olan istənilən məsələ yalnız qanunvericiliyin tələbinə
uyğun olaraq həll edilməlidir.
Məhkəmənin
gəldiyi nəticələr yalnız məhkəmə istintaqında tədqiq edilmiş sübutlara
əsaslandıqda, bu sübutlar ittihamın qiymətləndirilməsi üçün kifayət etdikdə,
məhkəmənin müəyyən etdiyi hallar onun tədqiq etdiyi sübutlara uyğun gəldikdə
məhkəmə hökmü əsaslı hesab edilir (Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 349.5-ci
maddəsi).
Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumu hesab edir ki, birinci instansiya məhkəməsi A.Zeynalovun,
E.İsmayılovun və E.Şirinovanın mübahisəli əmlakın cinayət əməllərinin
törədilməsindən əvvəl əldə edilməsi barədə dəlillərinin hərtərəfli, tam və
obyektiv araşdırılmasına dair qanunvericiliyin tələblərinə əməl etməmiş,
cinayət işləri üzrə hansı yoxlanılmış və qiymətləndirilmiş sübutlara əsasən
göstərilən əmlakın cinayət yolu ilə əldə olunmasını, buna görə də həmin əmlakın
müsadirə edilməli olmasını hökmdə əsaslandırmamışdır.
Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin 397.1 və 397.2-ci maddələrinin tələblərinə görə, apellyasiya
instansiyası məhkəməsi birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən işin faktiki
hallarının müəyyən edilməsinin, habelə cinayət qanununun və bu Məcəllənin normalarının
tətbiq edilməsinin düzgünlüyünü yoxlayır. Birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən cinayət qanununa və Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin normalarına
riayət edilməsi apellyasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən apellyasiya
şikayətinin və ya protestinin dəlillərindən asılı olmayaraq yoxlanılır.
A.Zeynalov,
E.İsmayılov və onların müdafiəçilərinin, habelə R.Axundovun apellyasiya
şikayətləri üzrə işə baxarkən apellyasiya instansiyası məhkəmələri
qanunvericiliyin yuxarıda göstərilən tələblərinə əməl etmək, məhkum və onların
müdafiəçilərinin, maraqlı şəxslərin, habelə maraqlarına toxunan şəxs
R.Axundovun xüsusi müsadirə ilə bağlı irəli sürdükləri dəlilləri qanunla
nəzərdə tutulmuş qaydada yoxlamaq əvəzinə, birinci instansiya məhkəmələrinin
hökmlərini A.Zeynalov, E.İsmayılov və E.Şirinova tərəfindən cinayət əməllərinin
törədilməsindən əvvəl əldə edilmiş əmlakla bağlı hissədə tutarlı dəlil
gətirmədən qüvvədə saxlamışlar.
Cinayət-prosessual
qanunvericiliyinə görə, kassasiya instansiyası məhkəməsi kassasiya şikayətinə
mahiyyəti üzrə baxaraq müraciətin dəlillərindən asılı olmayaraq yalnız hüquq
məsələləri üzrə cinayət qanununun və Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin
normalarının tətbiqinin düzgünlüyünü yoxlayır (Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin
419.1-ci maddəsi). Cinayət-prosessual qanunvericiliyi məhkəmənin hökm və ya
qərarının kassasiya qaydasında ləğv edilməsi və dəyişdirilməsinin əsaslarını da
müəyyənləşdirmişdir (Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 416-cı maddəsi).
Lakin kassasiya
instansiyası məhkəməsi apellyasiya instansiyası məhkəmələrinin mövcud cinayət
işləri üzrə qərarlarında maddi və prosessual hüquq normalarının tətbiqinin
düzgünlüyünü yoxlamamış, bununla da Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 416 və
419-cu maddələrinin tələblərinə cavab verməyən qərarlar qəbul etmişdir.
Beləliklə,
A.Zeynalov, E.İsmayılov və E.Şirinovanın təqsirləndirilmələrinə dair cinayət
işləri üzrə məhkəmələr tərəfindən cinayət-prosessual hüquq normalarının
tələblərinə əməl edilməməsi nəticəsində onlar tərəfindən cinayət əməllərinin
törədilməsindən əvvəl əldə edilmiş əmlak məhkəmə qərarlarında qanunla nəzərdə
tutulmuş qaydada əsaslandırılmadan müsadirə edilmiş, nəticədə A.Zeynalov,
E.İsmayılov, R.İsmayılova və H.İsmayılovanın, həmçinin R.Axundovun mülkiyyət
hüququnun qanunla qorunmasına, məhkəmə müdafiəsi təminatına, təqsirsizlik
prezumpsiyasına dair Konstitusiyanın 13-cü maddəsinin I hissəsinin, 29-cu
maddəsinin II hissəsinin, 60-cı maddəsinin I hissəsinin, 63-cü maddəsinin V
hissəsinin tələbləri pozulmuşdur.
Göstərilənlərə
əsasən, A.Zeynalov və E.İsmayılovun Cinayət Məcəlləsinin 178.3.2, 192.2.2,
308.2 və 312.2-ci maddələri ilə təqsirləndirilmələrinə dair cinayət işi üzrə
Ali Məhkəmənin Cinayət Kollegiyasının 14 iyun 2022-ci il tarixli qərarı
A.Zeynalov və E.İsmayılovun göstərilən cinayət əməllərinin törədilməsindən
əvvəl əldə etdikləri və mülkiyyətlərində olan əmlakın xüsusi müsadirəsinə
dair,
E.Şirinovanın
Cinayət Məcəlləsinin 178.3.2, 32.5, 308.2, 32.5, 313, 32.4, 312.1-ci maddələri
ilə təqsirləndirilməsinə dair cinayət işi üzrə Ali Məhkəmənin Cinayət
Kollegiyasının 11 noyabr 2021-ci il tarixli qərarı R.Axundovun göstərilən
cinayət əməllərinin törədilməsindən əvvəl 22 yanvar 2010-cu il tarixli
alğı-satqı müqaviləsi əsasında əldə etdiyi əmlakın xüsusi müsadirəsinə dair
hissələrində
Konstitusiyanın 13-cü maddəsinin I hissəsinin, 29-cu maddəsinin II hissəsinin,
60-cı maddəsinin I hissəsinin, 63-cü maddəsinin V
hissəsinin, Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 416 və 419-cu
maddələrinin tələblərinə uyğun olmayan
hesab edilməli və hər iki işə həmin hissələrdə bu Qərarın
təsviri-əsaslandırıcı hissəsinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının
cinayət-prosessual qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada yenidən
baxılmalıdır.
Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin V və IX hissələrini, “Konstitusiya
Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 52, 62, 63, 65-67 və
69-cu maddələrini rəhbər tutaraq, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumu
QƏRARA ALDI:
1. A.Zeynalov
və E.İsmayılovun Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 178.3.2, 192.2.2,
308.2 və 312.2-ci maddələri ilə təqsirləndirilmələrinə dair cinayət işi üzrə
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyasının 14 iyun 2022-ci
il tarixli qərarı A.Zeynalov və E.İsmayılovun göstərilən cinayət
əməllərinin törədilməsindən əvvəl əldə etdikləri və mülkiyyətlərində olan
əmlakın xüsusi müsadirəsinə dair,
E.Şirinovanın
Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 178.3.2, 32.5, 308.2, 32.5, 313,
32.4, 312.1-ci maddələri ilə təqsirləndirilməsinə dair cinayət işi
üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Cinayət
Kollegiyasının 11 noyabr 2021-ci il tarixli qərarı R.Axundovun göstərilən
cinayət əməllərinin törədilməsindən əvvəl 22 yanvar 2010-cu il tarixli
alğı-satqı müqaviləsi əsasında əldə etdiyi əmlakın xüsusi müsadirəsinə dair
hissələrində Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 13-cü
maddəsinin I hissəsinin, 29-cu maddəsinin II hissəsinin, 60-cı maddəsinin I
hissəsinin, 63-cü maddəsinin V hissəsinin, Azərbaycan
Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 416 və 419-cu maddələrinin
tələblərinə uyğun olmayan hesab edilsin və
hər iki işə həmin hissələrdə bu Qərarın təsviri-əsaslandırıcı hissəsinə uyğun
olaraq Azərbaycan Respublikasının cinayət-prosessual qanunvericiliyi ilə
müəyyən edilmiş qaydada yenidən baxılsın.
2. Qərar
dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir.
3. Qərar
Azərbaycan Respublikasının rəsmi dövlət qəzetlərində və “Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Məlumatı”nda dərc edilsin, habelə Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin rəsmi
internet saytında yerləşdirilsin.
4. Qərar
qətidir, heç bir orqan və ya şəxs tərəfindən ləğv edilə, dəyişdirilə və ya
rəsmi təfsir oluna bilməz.
Sədr Fərhad
Abdullayev
